فصلنامه مطالعات ملی

بررسی تحول رابطه دولت و اقوام در ایران؛ از منازعه تا همکاری (1397-1357)

یونس ایرندگانی؛ وحید سینائی

دوره 24، شماره 94 ، تیر 1402، صفحه 7-32

چکیده

هدف این مقاله بررسی سهم اشکال منازعه، رقابت و همکاری‌‌ در رابطه دولت و اقوام در دوران جمهوری اسلامی و تحول روابط دولت و اقوام در فاصله زمانی سال‌‌های 1357 تا 1397 است. سؤال اصلی پژوهش معطوف به شناخت تحولات ... بیشتر هدف این مقاله بررسی سهم اشکال منازعه، رقابت و همکاری‌‌ در رابطه دولت و اقوام در دوران جمهوری اسلامی و تحول روابط دولت و اقوام در فاصله زمانی سال‌‌های 1357 تا 1397 است. سؤال اصلی پژوهش معطوف به شناخت تحولات روابط دولت و اقوام در جمهوری اسلامی ایران در سال‌های 1357 تا 1397 است. به نظر می‌رسد در سال‌های دهه نخست جمهوری اسلامی آمیزه‌ای از اشکال منازعه، رقابت و همکاری در رابطه دولت و اقوام حاکم بود؛ اما به‌تدریج در دهه‌های بعد و تا سال 1397 تحت‌تأثیر ساختار فرصت سیاسی موجود در نظام سیاسی، الگوی رقابت و همکاری تقویت شد. در ایران سنتی، ذیل ساخت قدرت پراکنده و غیرایدئولوژیک ملوک‌الطوایفی، رابطه دولت و اقوام بیشتر مبتنی‌بر همکاری و در دوره پهلوی، ذیل ساخت قدرت متمرکز و ایدئولوژیک دولت مطلقه مدرن، رابطه دولت و اقوام بیشتر مبتنی‌بر منازعه بوده است؛ اما در دوره جمهوری اسلامی، با گذر از ساخت قدرت بی‌ثبات سال‌‌های اولیه به ساخت قدرت مبتنی‌بر قانون اساسی و برقراری ثبات امنیتی و رویکردهای توسعه‌‌ای و طرح مباحث عدالت و مشارکت عمومی، رابطه دولت و اقوام به طیفی از منازعه، رقابت و همکاری تحول‌ یافته است. در مقاله حاضر، با کاربست نظریه ساختار فرصت سیاسی و در پرتو تحلیل سیاست هویتی حاصل از ساخت قدرت دولت‌، به جنبه‌‌های متنوع‌‌تر در رابطه دولت و اقوام در ایران در فاصله سال‌های 1357 تا 1397 پرداخته ‌شده است. روش پژوهش، کیفی از نوع تبیینی، تاریخی است.

تجارب زیسته نوجوانان از نقش رسانه‌های سنتی و نوین در هویت ملی

غلامعلی فرج زاده؛ علی جعفری

دوره 24، شماره 94 ، تیر 1402، صفحه 35-54

چکیده

هویت ملی بالاترین و عالی‌ترین سطح هویت جمعـی در داخل هر کشور است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تجارب زیسته نوجوانان از نقش رسانه‌های سنتی و نوین در هویت ملی و به روش پدیدارشناسی بررسی شده است که ازنظر هدف، ... بیشتر هویت ملی بالاترین و عالی‌ترین سطح هویت جمعـی در داخل هر کشور است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تجارب زیسته نوجوانان از نقش رسانه‌های سنتی و نوین در هویت ملی و به روش پدیدارشناسی بررسی شده است که ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت داده‌ها از نوع کیفی است. جامعه آماری پژوهش تمامی نوجوانان 12 تا 18 سال شهر اردبیل است. حجم نمونه شامل 17 نفر از نوجوانان دانش‌آموز بود که به روش نمونه‌گیری هدفمند و براساس اصل اشباع نظری انتخاب و داده‌ها براساس تحلیل مضمون، تجزیه‌وتحلیل شد. یافته‌ها نشان داد که براساس تجارب زیسته مشارکت‌کنندگان، شکاف بین دانش، نگرش و رفتار نسبت‌به هویت ملی در رسانه‌های سنتی و نوین مشهود بود؛ به‌طوری‌که هویت ملی و ابعاد آن در بین نوجوانانی که رسانه غالب آن‌ها از نوع رسانه‌های نوین است ضعیف‌تر از نوجوانانی است که رسانه غالب آن‌ها از نوع رسانه‌های سنتی است. هویت ملی نوجوانانی که از رسانه‌های سنتی استفاده می‌نمایند، شکل‌یافته‌تر، منسجم‌تر و واقعی‌تر بوده و هویت ملی افرادی که از رسانه‌های نوین استفاده می‌کنند، سیار، ناپایدار و متکثر بوده است؛ هویتی که با توجه به برخی خصوصیات، می‌توان آن را هویت فراملی یا جهانی نامید. نوجوانان با مصرف غالب رسانه‌های سنتی سعی در پاسداشت منابع سنتی هویت ملی داشته‌اند؛ در مقابل، نوجوانان با مصرف غالب رسانه‌های نوین خود را طرفدار هویت جهانی یا جهان‌وطنی بازنمایی می‌کردند.

تدوین بسته آموزشی تربیت شهروندی در حوزه روابط‌‌ اجتماعی ویژه دانش‌‌آموزان دوره ابتدایی

راضیه چراغی کازرونی؛ محبوبه البرزی؛ فریبا خوشبخت

دوره 24، شماره 94 ، تیر 1402، صفحه 57-74

چکیده

تربیت شهروندی که برگرفته از ارزش‌‌ها و ایدئولوژی جامعه باشد از ارکان مهم هویت ملی است که پرداختن به آن با توجه به نقشی که درشکل‌گیری احساس تعلق افراد دارد، حائز اهمیت است و این امر به‌ویژه در سال‌‌های ... بیشتر تربیت شهروندی که برگرفته از ارزش‌‌ها و ایدئولوژی جامعه باشد از ارکان مهم هویت ملی است که پرداختن به آن با توجه به نقشی که درشکل‌گیری احساس تعلق افراد دارد، حائز اهمیت است و این امر به‌ویژه در سال‌‌های اولیه زندگی افراد که مبنای شکل‌گیری شخصیت آن‌هاست، بیشتر قابل‌تأمل است. در این راستا، آموزش‌وپرورش به‌عنوان نظام اصلی تعلیم و تربیت در جامعه، نقش مهمی در تربیت دانش‌آموزان دارد و نیاز است که در برنامه درسی خود، به بررسی چگونگی تربیت شهروندی دانش‌آموزان بپردازد؛ ازاین‌رو، هدف پژوهش حاضر تدوین بسته آموزشی تربیت شهروندی (شناسایی اهداف، مؤلفه‌‌ها و روش‌های آموزش) در حوزه‌‌ی ارتباطات اجتماعی به دانش‌آموزان دوره ابتدایی بود. پژوهش با رویکرد کیفی از نوع تحلیل محتوا به شیوه شبکه مضامین انجام گرفت. مشارکت‌‌کنندگان پژوهش معلمان مقطع ابتدایی دوره دوم بودند که با استفاده از رویکرد هدفمند، به روش صاحب‌‌نظران کلیدی و استفاده از روش معیار اشباع نظری انتخاب شدند (16 نفر). برای گردآوری داده‌‌های موردنیاز از روش مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته استفاده گردید. در پاسخگویی به سؤال اول پژوهش مبنی‌بر چیستی اهداف تربیت شهروندی در ارتباطات اجتماعی، یافته‌های حاصل از سه مضمون فراگیر با عناوین مهارت‌های حیطه‌‌ی سر، قلب و سلامت و هفت مؤلفه سازمان‌دهنده (خودآگاهی، مهارت ارتباطی، همدلی، مهارت‌های بین‌فردی و...) و 41 مضمون پایه (هویت فردی، هویت جمعی، تعهد و...) خلاصه گردید. نتایج پرسش دوم درخصوص شناسایی مؤلفه‌‌های بسته تربیت شهروندی در حوزه ارتباطات اجتماعی سه مضمون فراگیر شامل دانش، مهارت و نگرش و چهار مضمون سازمان‌دهنده (شناختی، عاطفی، نگرشی- انگیزشی و مهارتی)، پانزده مضمون پایه (تشویق، تنبیه، وطن‌دوستی، خداشناسی و...) خلاصه گردید. نتایج پرسش سوم درخصوص روش‌‌های آموزش تربیت‌‌ شهروندی شامل دو مضمون فراگیر ازجمله آموزش فعال و آموزش غیرفعال و پنج مضمون سازمان‌دهنده (تعاملی، مسئله‌محور، مستقیم، غیرمستقیم، انفرادی) و 25 مضمون پایه (بازی، سخنرانی، نمایش و...) بود. درنهایت، یافته‌های پژوهش حاضر توجه به اهداف مشخص فردی و اجتماعی، توجه به دانش، مهارت و نگرش و به‌کارگیری و روش‌های آموزش فعال و غیرفعال را در تربیت شهروندی تأیید کرد.

شکاف‌های اجتماعی درون‌قومی و پیامدهای سیاسی آن در ایران؛ مطالعه موردی کُردها

محمدباقر خرمشاد؛ حمید احمدی؛ عباسعلی رهبر؛ امیر مولودی

دوره 24، شماره 94 ، تیر 1402، صفحه 77-98

چکیده

مسئله کُردها یکی از مسائل قومی در ایران معاصر بوده است. در عمده پژوهش‌هایی که در ارتباط با کُردها انجام شده است، بیشتر به چگونگی ارتباط کردها با دولت و کمتر به زیست اجتماعی - سیاسی درونی آن‌ها پرداخته ... بیشتر مسئله کُردها یکی از مسائل قومی در ایران معاصر بوده است. در عمده پژوهش‌هایی که در ارتباط با کُردها انجام شده است، بیشتر به چگونگی ارتباط کردها با دولت و کمتر به زیست اجتماعی - سیاسی درونی آن‌ها پرداخته شده است. به‌عبارتی، مفروض اصلی بیشتر پژوهش‌های مرتبط با کُردها بر همگون بودن جماعت کُردی تأکید دارد. درحالی‌که از دیدگاه این نوشتار، کُردها مانند بسیاری از جماعت‌های دیگر، گروهی همگن نیستند. به‌عبارتی، پویایی تحولات اجتماعی کُردها مبتنی‌بر دو تمایز سنت - مدرنتیه و هم‌گرایی - واگرایی منجربه پدیدارشدن شکاف‌های اجتماعی در میان آن‌ها شده است؛ بنابراین، در همین راستا، تلاش شده است با رهیافت جامعه‌شناسی تاریخی و بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای و تکنیک مصاحبه، به بررسی مهم‌ترین شکاف‌های اجتماعی و پیامدهای سیاسی آن در میان کُردها پرداخته شود. نتایج این پژوهش نشان داد که مجموعه‌ای از شکاف‌های ساخت اجتماعی سنتی و مدرن مانند شکاف‌های قبیله‌ای، مذهبی، زبانی، نسلی و جنسیتی در کنار برخی شکاف‌های سیاسی مانند منازعات ایدئولوژیک، رقابت نخبگان سیاسی و کشمکش‌های حزبی و درون‌حزبی در میان کُردها سبب شده است که هویت سیاسی کُردها یک هویت سیاسی متکثر باشد و هیچ جریان سیاسی در میان کُردها نتواند هژمونیک شود.

چگونگی بازنمایی هویت زن ایرانی در سفرنامه‌‌های خارجی عصر قاجار

جواد نظری مقدم

دوره 24، شماره 94 ، تیر 1402، صفحه 101-124

چکیده

هدف این پژوهش بررسی چگونگی بازتاب تصویر زنان ایرانی در سفرنامه‌‌های خارجی است. سیاحان خارجی در سفرنامه‌‌های خود اطلاعات درخور توجهی درباره شرایط اجتماعی جامعه ایرانی ارائه نموده‌‌اند؛ بنابراین، ... بیشتر

نقش برنا‌‌مه‌‌های شاد شبکه نسیم سیمای جمهوری اسلامی ایران در تقویت وحدت و انسجام داخلی

رهبر طالعی حور؛ مجتبی دهقانی

دوره 24، شماره 94 ، تیر 1402، صفحه 127-148

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش برنامه‌‌های شاد شبکه نسیم در تقویت وحدت و انسجام داخلی انجام شده است. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که برنامه‌‌های شاد شبکه نسیم چه نقشی در تقویت وحدت و انسجام داخلی ایفا می‌‌کند؟ ... بیشتر

بررسی پارادایم‌های زیستی در معماری مجموعه تخت‌سلیمان

سیدمنصور رشیدی؛ سحر طوفان؛ احد نژادابراهیمی

دوره 24، شماره 94 ، تیر 1402، صفحه 151-170

چکیده

چکیدهاز محیط به معنای احاطه‌کننده، دربرگیرنده، جای زندگی آدمی اعم از کشور، شهر، جامعه یا خانواده یاد شده است. اثرات زیستگاه و محیط جغرافیایی بر رفتار انسان قابل‌چشم‌پوشی نیست. هنگام سخن گفتن از تحلیل ... بیشتر چکیدهاز محیط به معنای احاطه‌کننده، دربرگیرنده، جای زندگی آدمی اعم از کشور، شهر، جامعه یا خانواده یاد شده است. اثرات زیستگاه و محیط جغرافیایی بر رفتار انسان قابل‌چشم‌پوشی نیست. هنگام سخن گفتن از تحلیل محیط، درحقیقت به جست‌وجوی سامان‌دهی‌‌ روابط بین رفتارها و محیط پرداخته‌‌ می‌شود. یکی از روش‌های بررسی پارادایم‌های زیستی، رویکرد زیست‌الگو است؛ زیست‌الگو دانش کاربردی است که راهکارهای حل مسائل انسانی را از بررسی طرح‌‌ها، سیستم‌‌ها و فرایندهای طبیعی الهام می‌‌گیرد. هدف کلی تحقیق، بررسی و ارزیابی پارادایم‌‌های زیستی در معماری مجموعه تخت‌سلیمان باتوجه به شرایط اقلیمی منطقه است. در این پژوهش، نگارندگان با استناد به منابع، اسناد و مدارک به مطالعه و تحقیق پرداخته‌اند. روش تحقیق این پژوهش برمبنای روش کلی توصیفی تفسیری و همچنین، روش تحلیلی اکتشافی شکل گرفته است. نگارندگان در این نوشتار با استفاده از نرم‌افزار تحلیلی AHP به تجزیه‌وتحلیل یافته‌ها پرداخته‌اند. کمبود اطلاعات درمورد مجموعه حاکی از بی‌توجهی به فرهنگ و هویت ملی است. مقاله حاضر سعی دارد این مسئله را درحد توان احیا نماید؛ چراکه این مکان واجد پتانسیل‌‌های گوناگونی به لحاظ تاریخی و فرهنگی برای جذب توریست خارجی و گردشگر داخلی است. اثر تاریخی تخت‌سلیمان نمودی از میراث شکل‌گیری تمدن و به‌مثابه ظرفی مملو از ارزش‌های طبیعی، فرهنگی، تاریخی و اجتماعی است.

آینده‌پژوهی پیامدهای انتقال آب از حوضه زاب به دریاچه ارومیه

مریم ابراهیمی؛ عطاءالله عبدی؛ فرزانه ساسان پور

دوره 24، شماره 94 ، تیر 1402، صفحه 173-189

چکیده

یکی از راهکارهای ستاد احیای دریاچه ارومیه جهت جلوگیری از خشکی آن، طرح انتقال بین‌حوضه‌ای آب از زاب به دریاچه ارومیه است. این انتقال آب می‌تواند پیامدهای متفاوتی داشته باشد. هدف این پژوهش بررسی وضعیت ... بیشتر

بررسی علل آسیب پذیری نظام آموزشی در پرورش هویت دینی دانش آموزان

معصومه صمدی

دوره 23، شماره 91 ، شهریور 1401، ، صفحه 33-54

چکیده

پرورش هویت دینی از اولویت های نظام های آموزشی به ویژه آموزش و پرورش است که همواره با آسیب هایی مواجه است. از این روست که هدف این پژوهش بررسی علل آسیب پذیری نظام آموزشی در پرورش هویت دینی دانش آموزان است. ... بیشتر پرورش هویت دینی از اولویت های نظام های آموزشی به ویژه آموزش و پرورش است که همواره با آسیب هایی مواجه است. از این روست که هدف این پژوهش بررسی علل آسیب پذیری نظام آموزشی در پرورش هویت دینی دانش آموزان است. روش پژوهش کیفی است. جامعه تحلیلی متخصصان تعلیم و تربیت، مدیران، مربیان پرورشی و دبیران تعلیمات دینی مدارس دخترانه متوسطه دوره دوم شهر تهران است که با روش نمونه گیری هدفمند بر اساس تجربیات، دغدغه مندی، علاقمندی آن ها به موضوع وشرکت در مطالعه انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها مصاحبه نیمه ساختار یافته بود.روش تجزیه و تحلیل داده ها تحلیل مضمون بود که به صورت همزمان و پیوسته با فرایند جمع آوری داده ها، تجزیه و تحلیل انجام شد.یافته های حاصله حاکی از این است که عوامل علی آسیب پذیری در پرورش هویت دینی عبارتند از: ضعف سیاست گذاری نظام آموزشی در حوزه های مختلف از جمله رویکرد، تربیت نیروی انسانی ،برنامه ریزی درسی تعلیمات دینی،وگسست ارتباطی بین عوامل موثر در تربیت می باشند. عوامل زمینه ای آسیب پذیری پرورش هویت دینی عبارتند از:کم توجهی به مقتضیات رشدی نوجوان، کم توجهی به ضعف خانواده هادرامرتربیت دینی فرزندان،نگاه انحصاری و ایدئولوزیک نظام سیاسی به پدیده دین می باشد و در بخش عوامل مداخله گر می توان از مدرنیسم، عملکرد ضعیف نهادهای دینی، رسانه، وگروه دوستان یاد نمود..براین اساس لازمه مواجهه با عوامل آسیب پذیر پرورش هویت دینی دانش آموزان در نظام آموزش رسمی و عمومی، بازاندیشی در نقش عوامل سه گانه موثر درپرورش هویت دینی است.

بازخوانی مؤلفه‌های هویتی ایران (در تطبیق با عصر صفوی و جمهوری اسلامی)

محمد جلیلی؛ ناصر جمال زاده

دوره 23، شماره 91 ، شهریور 1401، ، صفحه 7-30

چکیده

در دوران استعمار فرا نو با جهانی‌سازی مفاهیم فرهنگی، کنترل افکار عمومی ملت‌ها با ایجاد برساخت‌های هویتی و مخدوش سازی مزیت‌های نسبی آن‌ها صورت می‌گیرد؛ چراکه تضعیف قدرت تمدنی رقیبان را از طریق تغییر ... بیشتر

خوزستان و تهدیدات برساخت هویت قومی و مذهبی متغایر

ابراهیم برزگر؛ غلامرضا مهنی زاده فلاحیه

دوره 23، شماره 92 ، دی 1401، ، صفحه 85-109

چکیده

ضرورت کشف رابطه بین وهابیت با تجزیه‌طلبی در میان برخی از مردم عرب خوزستان پس از جنگ تحمیلی با توجه به اهمیت موضوع و متفاوت بودن شرایط قومی و مذهبی حاکم بر خوزستان به محققان انگیزه کافی داد تا با روش تحلیل ... بیشتر ضرورت کشف رابطه بین وهابیت با تجزیه‌طلبی در میان برخی از مردم عرب خوزستان پس از جنگ تحمیلی با توجه به اهمیت موضوع و متفاوت بودن شرایط قومی و مذهبی حاکم بر خوزستان به محققان انگیزه کافی داد تا با روش تحلیل تفهمی وبر برای فهم همدلانه تحولات پدیده و شرایط موصوف با رهیافت تفسیری و استراتژی کیفی و استفاده از نظریه زمینه‌ای براساس مدل پارادایمی اشتراوس-کوربین شامل شرایط علی، شرایط زمینه‌ای، شرایط مداخله‌گر، استراتژی‌ها و پیامدها، خلأ نظری موجود را با گردآوری هدفمند داده‌ها از طریق انجام مصاحبه عمیق با 34 نفر از افراد تغییر مذهب یافته و وهابی شده و دارای تفکرات تبلیغی و سلفی و 6 نفر از خبرگان مطلع و صاحب‌نظر برطرف سازد. وضعیت متفاوت تغییر هویت قومی و مذهبی مردم عرب خوزستان مشخص نمود که تغییر مذهب برخی از افراد عرب خوزستان در دوگانه «وهابی – شیعه» و نه «سنی – شیعه» و کاملاً متفاوت با الگوهای رایج در تکفیری شدن اهل سنت مطرح است که در چهار لایه و در یک بازه زمانی 6 ماهه تا 3 ساله صورت می‌گیرد که محققان با ترسیم یک هرم در چهار سطح از آن به «هویت چندلایه‌ای خودنمایانگر» تعبیر نموده است. هویت برساخت شده در این لایه‌ها با حرکت از قاعده به سمت رأس هرم پیچیده‌‌تر و عمیق‌‌تر شده و شامل چهار مرحله «مردد نسبت به تشیع»، «وهابی شده»، «تبلیغی- تکفیری» و «سلفی - جهادی» است.

مؤلفه‌‌های تجربه‌‌ زیبایی‌‌شناسی و خوانش نقش هویت در ترجیحات آثار معماری

سمیه موسویان

دوره 23، شماره 91 ، شهریور 1401، ، صفحه 173-195

چکیده

هرگاه معماری از تکیه‌‌گاه‌‌های عینی ساختمان به سمت محیط ناملموس ادراک و تجربه‌ی انسانی حرکت می‌‌کند، پیشبرد درک تجربی زیبایی‌‌شناسی دشوار می‌‌شود. چراکه ماهیت غیرملموس، زودگذر و هیجانی آن‌‌ ... بیشتر هرگاه معماری از تکیه‌‌گاه‌‌های عینی ساختمان به سمت محیط ناملموس ادراک و تجربه‌ی انسانی حرکت می‌‌کند، پیشبرد درک تجربی زیبایی‌‌شناسی دشوار می‌‌شود. چراکه ماهیت غیرملموس، زودگذر و هیجانی آن‌‌ باعث می‌‌شود، سنجش درونی آن با خودآگاهی یا سنجش خارجی آن با مشاهده یا توسط ابزارها با مشکل‌‌ روبه‌‌رو شود. ازاین‌رو یکی از راه‌های ممکن برای شناخت بهتر این نوع از ادراک، توجه به موضوع هویت‌‌مداری در آثار معماری و نقش آن در تشدید احساس زیبایی‌‌شناسانه انسان از فضاست؛ لذا هدف از تهیه مقاله حاضر شناخت توانمندی‌‌های زیبایی‌‌شناسی در معماری ایران در پاسخ به نیازهای مخاطبان و کشف رابطه‌ی میان ترجیحات آن‌‌ها و انطباق آن با موضوعات هویتی مرتبط با ارزیابی‌‌های عاطفی ناشی از تجربه حس خوشایندی فضاهاست. در این راستا این پرسش مطرح می‌‌شود، مؤلفه‌‌‌‌های تبیین‌‌کننده ارزیابی عاطفی فضا چه ارتباطی با حس هویت‌‌مداری و انطباق آن با ترجیحات زیبایی‌‌شناسی کاربران مبتنی بر تجربه آثار معماری دارند؟ بر اساس مؤلفه‌‌ها و معیارهای مرتبط باآنچه مستخرج از ادبیات نظری موضوع بود و با بهره‌‌گیری از نمونۀ جامعۀ آماری 40 نفر زن و تکمیل پرسشنامه‌‌ محقق‌‌ساخته در بازدید حضوری از سه ساختمان فرهنگی منتخب، داده‌‌های حاصل از امتیازها (طیف پنج لیکرتی) با استفاده از تحلیل رگرسیونی ارزیابی شد. نتایج نشان داد؛ مؤلفۀ تبیین‌‌کننده ارزیابی عاطفی کاربران ابتدا از طریق مؤلفه‌‌های هیجانی به دو بعد اصلی 1- حالات هیجانی و 2- مبادله هیجانی، قابل تقسیم‌‌بندی است. حالت هیجانی که تجربه‌ی عاطفی و احساسی کاربر را شامل می‌‌شود و از طریق مؤلفه‌‌های ادراکی، شناختی و انگیزشی تبیین می‌‌گردد، بیشترین ارتباط را با احساس هویتمندی آثار معماری نشان می‌‌دهند. مبادله‌ی هیجانی نیز مبتنی بر تعامل کاربر و تجربه فضایی اوست که نقش مؤلفه‌‌های‌‌ حسی-حرکتی و رفتاری را به‌عنوان عامل مؤثر بر تعامل هیجانی و ارزیابی عاطفی حاصل از آن معین می‌‌کند و به‌صورت غیرمستقیم تحت‌‌تأثیر مؤلفه‌‌های شناختی بر شدت ترجیحات زیبایی‌‌شناسی فضا مؤثر هستند.

مؤلفه‌های فرهنگی مؤثر بر شکل‌گیری آرایه‌های معماری شهر تاریخی ماسوله

سعید حسن پور لمر؛ احد نژاد ابراهیمی؛ حسن ستاری ساربانقلی؛ علی وندشعاری

دوره 24، شماره 93 ، فروردین 1402، ، صفحه 59-80

چکیده

نقش تعاملات فرهنگی در شکل‌گیری هویت معماری هر جامعه ازجمله مباحثی است که در مجامع علمی و هنری از اهمیت خاصی برخوردار است. بدین سبب جهت شناختن هویت معماری و هنری هر جامعه‌ای می‌بایست؛ مفاهیم اجتماعی، ... بیشتر نقش تعاملات فرهنگی در شکل‌گیری هویت معماری هر جامعه ازجمله مباحثی است که در مجامع علمی و هنری از اهمیت خاصی برخوردار است. بدین سبب جهت شناختن هویت معماری و هنری هر جامعه‌ای می‌بایست؛ مفاهیم اجتماعی، اعتقادی، فرهنگی و... در آن جامعه را که در بستر ادوار تاریخی شکل‌گرفته‌اند موردبررسی قرار داد. مقاله‌ی حاضر درصدد شناخت مؤلفه‌های فرهنگی مؤثر بر شکل‌گیری هویت آرایه‌های معماری شهر تاریخی ماسوله با استفاده از روش‌های توصیفی- تحلیلی و مطالعات میدانی است. یافته‌ها حاکی از آن است، آرایه‌های معماری ماسوله متأثر از مفاهیم فرهنگی دو دوره‌ی تاریخی پیش از اسلام و پس از اسلام است. آرایه‌های معماری پیش از اسلام در ماسوله نتیجه‌ی آیین‌های مذهبی ایران باستان است و در دوران اسلامی حاصل اندیشه‌های حکومت‌های ایلخانان، صفویه، زندیه، قاجار، پهلوی و دوره انقلاب اسلامی است. عمده‌ترین مفاهیم مؤثر در شکل‌گیری آرایه‌های معماری ماسوله برگرفته ‌شده از؛ اعتقادات دینی و مذهبی، طبیعت‌گرایی، احترام به طبیعت، اشکال هندسی و ریاضی، تعاملات فرهنگی و اجتماعی مهاجرین غیربومی در ماسوله است. نتایج نشان‌دهنده‌ی آن است، معماری ماسوله تا پیش از دوره قاجاریه دارای کم‌ترین تغییرات هویتی و فرهنگی بوده است؛ اما با ورود به دوران قاجاریه و افزایش تعاملات بین‌المللی با کشورهای اروپایی و غربی، معماری و آرایه‌های هنری ماسوله از حالت درون‌گرایی که یکی از مؤلفه‌های معماری ایرانی اسلامی است؛ به‌سوی معماری برونگرا تغییریافته است. همچنین در دوران معاصر آرایه‌های معماری ماسوله در خارج از شهر با مصالح غیربومی که فاقد سازگاری هویتی و فرهنگی هستند ایجاد و در ابنیه ماسوله نصب می‌گردند.

درصد پذیرش	21
زمان پذیرش (روز)	199

دوره 24 (1402)

دوره 23 (1401)

دوره 22 (1400)

دوره 21 (1399)

دوره 20 (1398)

دوره 19 (1397)

دوره 18 (1396)

دوره 17 (1395)

دوره 16 (1394)

دوره 15 (1393)

دوره 14 (1392)

دوره 13 (1391)

دوره 12 (1390)

دوره 11 (1389)

دوره 10 (1388)

دوره 9 (1387)

دوره 8 (1386)

دوره 7 (1385)

دوره 6 (1384)

دوره 5 (1383)

دوره 4 (1382)

دوره 3 (1381)

دوره 2 (1379)

دوره 1 (1378)

قابل توجه نویسندگان محترم مقالات:

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان