نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد گروه جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
2 دانش‌آموخته دوره دکتری رشته جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
چکیده
افراد هویت ملی را از طریق اجتماعی‌شدن به دست می‌آورند، آن را جزئی از شخصیت خود می‌سازند و در موقعیت‌های مناسب از آن استفاده می‌کنند. سازوکار تکوین هویت ملی برعهدة آموزش و پرورش و به‌ویژه برعهدة محیط جامعه‌ای به نام مدرسه است. عوامل متعددی در شکل‌گیری هویت ملی مؤثرند از جمله: تعامل‌های اجتماعی موجود در مدرسه همانند تعامل‌های گفتمانی، معطوف به قدرت، صمیمی (عاطفی) و مبادله‌ای، فضای نمادین مدرسه و همکلاسی‌ها. در این پژوهش هویت ملی در سه حیطة شناختی، عاطفی و رفتاری بررسی شده است.
در رویکرد نظری این تحقیق از اندیشه‌های صاحب‌نظرانی چون هابرماس، پارسونز، کلمن، هومنز و بلاو بهره گرفته شده و در مقولة تکوین هویت ملی به اندیشة جنکینز توجه گردیده است.
روش تحقیق پیمایشی، و ابزار جمع‌آوری اطلاعات، پرسشنامه است. برای انجام پژوهش، نخست اعتبار و روایی ابزار تعیین شد و سپس در جامعة آماری دانش‌آموزان پایة سوم و پیش‌دانشگاهی چهار ناحیة شهر شیراز با نمونة 470 نفر با روش نمونه‌گیری احتمالی و مطبق خوشه‌ای، به شیوة تصادفی تحلیل و بررسی شد.
نتایج به دست آمده از این پژوهش، حاکی از آن است که هویت ملی دانش‌آموزان قوی است. هویت ملی در حیطة شناختی در سطح بالاتر و در حیطة رفتاری در پایین‌ترین سطح قرار دارد. در تکوین هویت ملی تعامل‌های اجتماعی مبادله‌ای عاطفی (صمیمی) و گفتمانی به ترتیب دارای اثر مثبت هستند؛ ولی تعامل‌های معطوف به قدرت بر هویت ملی،اثر منفی می‌گذارند. در نهایت هر چه میزان تعامل‌های صمیمانه (عاطفی)، مبادله‌ای و گفتمانی بین اولیاء مدرسه و دانش‌آموزان بیشتر شود، هویت ملی تقویت می‌گردد.
کلیدواژه‌ها
)