نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشگاه مازندران
چکیده
دین، زبان، فرهنگ، جغرافیا و سرزمین و تاریخ را مهم‌ترین عناصر هویت ملی می‌دانند. اگرچه هویت فرهنگی از بطن هویت ملی سر برمی‌کشد و به ثمر می‌نشیند؛ اما به دلیل اهمیت فوق‌العادة آن، هویت ملی را گاه با استناد و رجوع بدان تعریف می‌کنند. هویت فرهنگی، شناسة منش، رفتار، کردار و آیین زندگی یک ملت است. ایران در طول تاریخ از فرهنگ غنی و قوی برخوردار بوده و در پرتو مواهب آن، آبرومند و سربلند زیسته است؛ اما چون هویت فرهنگی پدیده‌ای پویا و زایاست و همواره با تهدیدات جدی روبه‌روست، صیانت از آن، رسالت سنگین دولت، متولیان فرهنگی و هر ایرانی اصیل می‌باشد؛ به‌ویژه در عصر حاضر که هویت ملت‌ها در معرض آفات قرار گرفته و انسان‌ها نیز تحت فشارهای روحی و روانی شدید، آسیب‌های جانگزا دیده و از همین‌رو، عصر حاضر را «عصر اضطراب» و فشار روانی «بیماری تمدن جدید» نامیده‌اند.
در جستجوی تبیین ویژگی‌های هویت فرهنگی، غزلیات حافظ شیرازی از چنان اصالت و مقبولیتی برخوردار است که در طول سده‌ها همواره اسباب استحکام هویت فرهنگی و اعتلای موازین اخلاقی بوده است. مؤلفه‌های هویت فرهنگی و آموزه‌های ناب اخلاقی و آیین زندگی در غزلیات حافظ بسیار گسترده است و در این مقاله پنج مؤلفة دین‌مداری، اعتدال، تقدیرگرایی، اغتنام فرصت و شادی مورد بررسی قرار گرفته است.
آموزه‌های دینی و قرآنی، مهم‌ترین مؤلفه و پرورنده و گسترندة کیمیاگری معنوی، یعنی فضایل اخلاقی است. اعتدال، او را به مدارا و تقدیرگرایی به امیدواری وامی‌دارد. اما با اغتنام فرصت و اختیار عشق، پادزهر مرگ را می‌یابد و به زندگی معنا می‌بخشد و شادی و خوشدلی، یعنی آرامش پایدار قلبی را در خود برقرار ساخته و بدین‌ترتیب، به روشنی ضمیر و خودشکوفایی می‌رسد. مؤلفه‌های هویت فرهنگی در غزلیّات حافظ شیرازی به دلیل ماهیت زبان هنری، یعنی شعر، می‌توانند در زمینه‌های آموزشی بیشترین تأثیر را به جا گذارند.
کلیدواژه‌ها
)