نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی (جامعه‎شناسی سیاسی) دانشگاه علامه طباطبایی

2 دکترای تخصصی گروه علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی تهران

10.22034/rjnsq.2022.343235.1407

چکیده

تصور رایج این است که صوفیان اصولاً غیرسیاسی هستند و ازجمله گرایش جهان‎وطنی دارند. بر این اساس مفاهیمی چون ملیت و هویت ملی جایگاه قابل‌توجهی در آثار و اندیشه‌‌ها و زندگی روزمره آنان ندارد. این پژوهش، درستی این باور را به پرسش کشیده میزان توجه و گرایش به هویت ملی را در میان پیروان طریقت اهل حق که یکی از گروه‎های با مسلک صوفیانه در ایران است بررسی کرده است. این پژوهش که با استفاده از روش پیمایش در سطح شهرستان دلفان استان لرستان صورت گرفته است نشان می‌‌دهد که پیروان این طریقت به مؤلفه‌های هویت ملی نظیر سرزمین، تاریخ، زبان، ادبیات و مفاخر ملی ایران احساس تعلق شدید دارند و با آن‌ها پیوند عاطفی ژرفی برقرار کرده‌اند. پژوهش همچنین نشان می‌دهد که لزوماً بیشینه بودن میزان آگاهی افراد به هویت طریقتیِ‌شان منجر به کاهش میزان احساس تعلق آنان به هویت ملی نمی‌شود.

کلیدواژه‌ها

  • آندرسن، بندیکت (1393)؛ جماعات تصوری، ترجمه: محمد محمدی، تهران: رخداد نو.
  • اشرف، احمد (1395)؛ هویت ایرانی، ترجمه و تدوین حمید احمدی، تهران: نشر نی.
  • اسمیت، دی. آنتونی (1383)؛ ناسیونالیسم: نظریه، ایدئولوژی، تاریخ، ترجمه: منصور انصاری، تهران: تمدن ایرانی.
  • برگر، پیتر (1397)؛ سایه‌بان مقدس، عناصر نظریه جامعه‌شناختی دین، ترجمه: ابوالفضل مرشدی، تهران: نشر ثالث.
  • بهرامی، ایرج (1378)؛ اسطوره اهل حق، تهران: آتیه.
  • پطروشفسکی، ایلیا (1350)؛ اسلام در ایران، ترجمه: کریم کشاورز، تهران: انتشارات پیام.
  • حاجیانی، ابراهیم (1388)؛ جامعه‌شناسی هویت ایرانی، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
  • حاجیانی، ابراهیم (1379)؛ «تحلیل جامعه‎شناختی هویت ملی در ایران و طرح چند فرضیه»، فصلنامه مطالعات ملی، س 2، ش 5. 193_228.
  • حاجیانی، ابراهیم (1383)؛ «بررسی جامعه‎شناختی فرقه‎گرایی مذهبی و تأثیر آن بر نظم و ثبات سیاسی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هفتم، شماره دوم، 233_253.
  • خدابنده، عبدالله (1384)؛ شناخت فرقه اهل حق، تهران: امیرکبیر.
  • خوشنام‎وند، پروانه (1395)؛ نقد عقاید اهل حق با تأکید بر مباحث غلو و تناسخ از منظر آیات و روایات، دانشکده اصول‌الدین، شعبه دزفول.
  • ربانی، علی (1390)؛ «رابطه احساس محرومیت نسبی با گرایش به هویت ملی؛ مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه اصفهان»، فصلنامه جامعه‎شناسی کاربردی، سال بیست و دوم شماره دوم، 67_94.
  • زندی، فاطمه (1391)؛ بررسی رابطه هویت ملی با هویت قومی در بین جوانان خرم‌آباد، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا.
  • زریابی سخا، رحمت‌الله (1393)؛ بررسی تأثیر سیاسی اهل حق بر شهرستان همدان، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات، دانشگاه پیام نور قزوین.
  • زرین‌کوب، عبدالحسین (1353)؛ ارزش میراث صوفیه، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  • کسروی، احمد (1350)؛ مشعشعیان، مدعیان دروغین امام زمان (عج)، بخشی از تاریخ پانصدساله خوزستان، به کوشش عزیزالله علیزاده، تهران: فردوس.
  • گوبینو، جوزف آرتور (1383)؛ سه سال در آسیا، ترجمه: عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: انتشارت قطره.
  • گیدنز، آنتونی (1386)؛ جامعهشناسی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
  • لعل‎آرا، محمد (1397)؛ تحلیل و نقد باورها و عقاید اهل حق، دانشکده علوم تحقیقات اسلامی، دانشگاه بین‌المللی قزوین.
  • محمدی، محمد (1384)؛ پژوهشی دقیق: اهل حق، تاریخچه، عقاید، فقه، تهران: نشر پازینه.
  • مطلبی، مطلب (1394)؛ بنیادهای اندیشه غالیانه صفویان از شیخ جنید تا پایان سلطنت شاه طهماسب اول؛ نقش آئین‎های اهل حق، شبک، علوی و کاکه‎ای، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گیلان.
  • میلر، دیوید (1383)؛ ملیت، ترجمه: داوود غرایاق زندی، ج اول، تهران: تمدن ایرانی.
  • نصر، سید حسین (1388)؛ سه حکیم مسلمان، ترجمة: احمد آرام، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
  • ولی‎زاده، علی (1380)؛ اهل حق، تاریخچه و فقه، کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت‌معلم تهران.
  • همیلتون، مالکوم (1377)؛ جامعه‎شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات تبیان.
  • یاسمی‎فرد، علی (1397)؛ آیین‎ها و باورهای اسلامی-شیعی در جامعه اهل حق ایران، دانشکده شیعه‎شناسی، دانشگاه ادیان.
  • Bowker, John (1996); World Religius (The Oxford Dictionary), Oxford, Oxford University Press.
  • Fanhar, Haddad (2020); “Sectarian identity and national identity in the Middle East”, Nation and Nationalism, Citations: 4, 123_137p.
  • James, Paul (1996); Nation Formation; Toward a Theory of Abstruct Community. London: Sage Publication.

https://oxford.universitypressscholarship.com/view/10.1093/0198293569.001.0001/acprof-9780198293569-chapter-2