نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران. ایران
2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
ضرورت کشف رابطه بین وهابیت با تجزیه‌طلبی در میان برخی از مردم عرب خوزستان پس از جنگ تحمیلی با توجه به اهمیت موضوع و متفاوت بودن شرایط قومی و مذهبی حاکم بر خوزستان به محققان انگیزه کافی داد تا با روش تحلیل تفهمی وبر برای فهم همدلانه تحولات پدیده و شرایط موصوف با رهیافت تفسیری و استراتژی کیفی و استفاده از نظریه زمینه‌ای براساس مدل پارادایمی اشتراوس-کوربین شامل شرایط علی، شرایط زمینه‌ای، شرایط مداخله‌گر، استراتژی‌ها و پیامدها، خلأ نظری موجود را با گردآوری هدفمند داده‌ها از طریق انجام مصاحبه عمیق با 34 نفر از افراد تغییر مذهب یافته و وهابی شده و دارای تفکرات تبلیغی و سلفی و 6 نفر از خبرگان مطلع و صاحب‌نظر برطرف سازد.
وضعیت متفاوت تغییر هویت قومی و مذهبی مردم عرب خوزستان مشخص نمود که تغییر مذهب برخی از افراد عرب خوزستان در دوگانه «وهابی – شیعه» و نه «سنی – شیعه» و کاملاً متفاوت با الگوهای رایج در تکفیری شدن اهل سنت مطرح است که در چهار لایه و در یک بازه زمانی 6 ماهه تا 3 ساله صورت می‌گیرد که محققان با ترسیم یک هرم در چهار سطح از آن به «هویت چندلایه‌ای خودنمایانگر» تعبیر نموده است. هویت برساخت شده در این لایه‌ها با حرکت از قاعده به سمت رأس هرم پیچیده‌‌تر و عمیق‌‌تر شده و شامل چهار مرحله «مردد نسبت به تشیع»، «وهابی شده»، «تبلیغی- تکفیری» و «سلفی - جهادی» است.
کلیدواژه‌ها
- استنفورد، مایکل (1387)؛ درآمدی بر تاریخ‌پژوهی، ترجمه: مسعود صادقی، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
- اشرفی، ابوالفضل (1377)؛ بی‌‌هویتی اجتماعی و گرایش به غرب، بررسی عوامل اجتماعی فرهنگی مؤثر بر گرایش نوجوانان به الگوهای فرهنگ غربی (رپ و هوی متال) در تهران، پایانامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
- اکوانی، سیدحمدالله (1387)؛ «گرایش به هویت ملی و قومی در عرب‌‌های خوزستان»، فصلنامه مطالعات ملی، 9 (36): 126-99.
- آرون، ریمون (1377)؛ مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمه: باقر پرهام، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم.
- احمدلو، حبیب (1381)؛ بررسی رابطه میزان هویت ملی و هویت قومی در بین جوانان تبریز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس.
- الوطن الاحوازیه، 24 اغسطس 2019، مرکز دراسات دورانتاش (DUSC)، عدد الثالث، 25-1.
- برتون، رولان (1380)؛ قوم‌شناسی سیاسی، ترجمه: ناصر فکوهی، تهران: نشر نی.
- حافظ نیا، محمدرضا (1388)؛ مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌‌ها (سمت).
- داوری، رضا (1376)؛ ناسیونالیسم و انقلاب، چاپ اول، تهران: دفتر پژوهش و برنامه‌ریزی فرهنگی.
- دانایی فرد، حسن، الوانی، سیدمهدی، آذر، عادل (1383)؛ روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت، رویکردی جامع، تهران: صفار.
- دانایی‌فرد، حسن؛ امامی، سید مجتبی (1386)؛ استراتژی‌های پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه پردازی داده بنیاد، اندیشه مدیریت،1(2)، 97-69.
- زرجینی، رسول (1394)؛ تفهم از دیدگاه دیلتای و وبر، اولین کنفرانس بین المللی علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی، آباده
- سال‌‌نامه آماری کشور، سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1396)؛ تهران: مرکز آمار ایران.
- سیادت، موسی (1374)؛ تاریخ و جفرافیای عرب خوزستان، تهران: نشر آنزان.
- شرفی، محبوبه (1390)؛ «نگرشی بر مکتب تفهمی و کاربرد آن در تحقیقات تاریخی»، مجله پژوهش‌‌های تاریخی ایران و اسلام، ۹ (2)، 36-12.
- صادقی، سیدشمس الدین (1393)؛ انقلاب اسلامی و هویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، 11(38)، 46-25.
- صدیق اورعی غلامرضا، طلوع برکاتی محمدصادق (1392)؛ بررسی و نقد کتاب اخلاق پروتستان و روح سرمایه داری، پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 13(4): 131-110.
- غفاریان، وفا، علی احمدی، علیرضا (1381)؛ «بررسی علل شکست برنامه ریزی های استراتژیک و ارائه دو یافته جدید»، فصلنامه مدرس، 6 (3).
- فرتوک زاده، حمیدرضا و جواد وزیری (1388)؛ «شایستگی دستیابی به سامانه های دفاعی، یک نظریه داده بنیان»، فصلنامه سیاست علم و فناوری، 2(2).
- فروند، ژولین (1368)؛ جامعه‌شناسی ماکس وبر، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، چاپ دوم، نشر ایران.
- گل محمدی، احمد (1381)؛ جهانی شدن فرهنگ هویت، تهران: نشر نی.
- گودرزی، حسین (1385)؛ مفاهیم بنیادین در مطالعات قومی، تهران: انتشارات تمدن ایرانی.
- محمدپور، احمد (1390)؛ روش تحقیق کیفی، ضدروش، منطق و طرح در روش شناسی کیفی، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
- وبر، ماکس (1395)؛ مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی، ترجمه صدارتی، احمد، نشر مرکز.
- هاشمی‌‌نژاد، سیدمحمدجواد و همکاران (1391)؛ «پان عربسیم و تجزیه‌طلبی»، راهنما: ماهنامه مطالعات بین المللی تروریسم، 2 (8): 37-21.
- هیوز استوارت (1397)؛ آگاهی و جامعه، مترجم عزت الله فولادوند، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- Creswell, J. W. (2005); Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating Quantitative and Qualitative Research (2nd edition).
- Furrow, J.L., King, P.E. & White, K. (2004); "Religion and Positive Youth Development: Identity, Meaning, and Prosocial Concerns", Applied Developmental Science, No. 8.
- Fredrick Copleston; A History of Philosophy; N. Y.: Anchor: 1978, vol. 7, pp. II, 140-147.
- Glaser, Barney G., & Strauss, Anselm L.(1967); The Discovery of Grounded Theory: The Strategies for Qualitative Research.
- Lee, J (2001); A Grounded Theory: Integration and Internalization in ERP Adoption and Use, Unpublished Doctoral Dissertation, University of Nebreska, In Proquest UMI Database.
- Strauss, Anselm L., & Corbin, Juliet (2008); Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory, 2nd Ed., Sage.
- Seul, J.R. (2010); "Religion, Identity and Integration Conflict", Psychological Issues, Vol. 36, 5.
- Miles, M. and Huberman,A. (2002); Qualitative data analysis: a sourcebook ofnew methods, Sage London; Beverly Hills.
)