نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق (ع) (نویسنده مسئول).
2 کارشناسی ارشد معارف اسلامی و علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق (ع).
چکیده
شورای عالی انقلاب فرهنگی یکی از نهادهای تصمیم‌گیر در جمهوری اسلامی ایران است که بسیاری از تصمیم‌گیری‌های کلان در حوزه فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران متأثر از این شوراست. هویت ملی نیز به‌عنوان یک مقوله فرهنگی و گفتمانی در تصمیمات شورای عالی انقلاب فرهنگی بروز دارد. با توجه به اهمیت هویت ملی، بررسی میزان اهتمام شورای عالی انقلاب فرهنگی به این مقوله ضروری است؛ بنابراین این مقاله تلاش دارد مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی از 1390 تا 1400 را از منظر هویت ملی بررسی نماید. در این تحقیق هویت ملی به هفت بعد اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، سیاسی، سرزمینی، دینی و ادبی و زبانی تقسیم شده است و ابعاد مذکور در مصوبات ردگیری می‌شوند. برای رسیدن به هدف پژوهش نیز از روش الگوی عملیاتی تحلیل گفتمان استفاده شده است. تحلیل مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی از منظر هویت ملی نشان می‌دهد که حفظ همبستگی و انسجام ملی، حاکمیت آموزه‌های قرآنی، گسترش زبان فارسی، احیای حافظه تاریخی، حفظ فرهنگ ایرانی اسلامی، رشد بصیرت سیاسی و جذب نخبگان ذیل محور کلان تمدن اسلامی به هویت ملی ایرانی شکل داده‌اند. همچنین میزان اهتمام شورای عالی انقلاب فرهنگی به همه ابعاد هویت ملی یکسان نبوده است و بعد سرزمینی در کمترین حد و بعد فرهنگی و ادبی و دینی بیشتر از سایر ابعاد موردتوجه بوده‌اند و ابعاد سیاسی، اجتماعی و تاریخی در میانه این بردار قرار دارند.
کلیدواژه‌ها
- آقامحمدی، جواد؛ اسدی، سودابه (1398)؛ «واکاوی ابعاد و مؤلفه‌های شاخصه هویت ملی در اسناد تحولی آموزش‌وپرورش ایران»، سیاست‌های راهبردی و کلان، سال 7، شماره 3، صص 471-454.
- ابوالحسنی، سید رحیم (1387)؛ «مؤلفه‌های هویت ملی با رویکردی پژوهشی»، سیاست، سال سی و هشتم، شماره 4، صص 22-1.
- ایشانی، طاهره؛ حاجی‌حسین، منیژه (1396)؛ «نقش کتاب فارسی بخوانیم دوره ابتدایی در هویت ملی (با تأکید بر فرهنگ و میراث فرهنگی)»، مطالعات ملی، سال هجدهم، شماره 2، صص 131-115.
- بشیر، حسن (1391)؛ رسانه‌های بیگانه؛ قرائتی با تحلیل گفتمان، جلد دوم، تهران: سیمای شرق.
- ---- (1392)؛ رسانه‌های بیگانه؛ قرائتی با تحلیل گفتمان، جلد سوم، تهران: سیمای شرق.
- بشیر، حسن؛ حاتمی، حمیدرضا (1388)؛ «مطالعه مقایسه‌ای رویکردهای انتخاباتی: تحلیل گفتمان سرمقاله‌های جمهوری اسلامی و کیهان درباره دومین مرحله انتخابات مجلس هشتم»؛ پژوهش‌های ارتباطی، سال شانزدهم، شماره 1، صص 114-93.
- پاکتچی، احمد (1391)؛ نقد متن، تنظیم و ویرایش، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
- پروانه، فرهاد (1394)؛ «مؤلفه‌های هویت اسلامی و انقلابی در کتاب‌های درسی تاریخ دوره تحصیلی متوسطه رشته‌های علوم پایه (1357-1388)»، مطالعات ملی، سال شانزدهم، شماره 4، صص 60-41.
- داوری، حسین؛ خیرآبادی، رضا؛ علوی مقدم، سیدبهنام (1397)؛ «بازنمایی هویت ملی در کتاب‌های نوانتشاریافته زبان انگلیسی در نظام آموزش رسمی کشور»، مطالعات ملی، سال نوزدهم، شماره 2، صص 98-58.
- حاجیانی، ابراهیم (1379)؛ «تحلیل جامعه‌شناختی هویت ملی در ایران و طرح چند فرضیه»، مطالعات ملی، سال دوم، شماره 5، صص 228-193.
- خدایار، ابراهیم؛ فتحی، اعظم (1387)؛ «هویت ملی در کتاب‌های درسی آموزش‌وپرورش موردمطالعه: دوره متوسطه»، مطالعات ملی، سال نهم، شماره 3، صص 52-27.
- خوش‌خویی، منصور؛ یوسف‌زاده، محمدرضا؛ سعوه، مولود (1390)؛ «بررسی میزان تأکید کتاب‌های تعلیمات اجتماعی، تاریخ و فارسی دوره راهنمایی بر هویت اسلامی ـ ایرانی»، مطالعات ملی، سال دوازدهم، شماره 4، صص 66-51.
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390 الف)؛ ماده‌واحده «ایجاد زمینه و ظرفیت برای برگزاری موفق کرسی‌های آزاداندیشی».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390 ب)؛ «سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1392 الف)؛ مصوبه «اساسنامه جایزه جهانی امام خمینی (ره)»
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1392 ب)؛ «سند ملی علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1392 ج)؛ اساسنامه «بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1393 الف)؛ «سیاست‌ها و اقدامات اساسی حمایت از ترویج نام‌ها و نشانه‌های اسلامی – ایرانی».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1393 ب)؛ «دستورالعمل اجرایی هزینه اعتبارات اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی در سال 1393».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1394)؛ مصوبه «سیاست‌ها و ضوابط اجرایی حاکم بر آمایش آموزش عالی در جمهوری اسلامی ایران».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1395 الف)؛ «اساسنامه دانشگاه هنرهای اسلامی ـ ایرانی استاد فرشچیان».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1395 ب)؛ «اساسنامه مؤسسه جهانی ولایت».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1396)؛ «سند راهبردی توسعه فعالیت‌های تبلیغی ترویجی قرآنی کشور».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1397 الف)؛ «سند ملی توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1397 ب)؛ «نقشه مهندسی فرهنگی کشور».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1397 ج)؛ ماده‌واحده «ساماندهی برگزاری آزمون‌های بین‌المللی زبان فارسی».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1398 الف)؛ «تکمیل و تعمیم شمول ماده‌واحده اختصاص سهمیه به داوطلبان آزمون سراسری در مناطق زلزله‌زده کشور (مصوب جلسه ۷۳۹ مورخ 28/8/1392) به کلیه مناطق درگیر بلایای طبیعی».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1398 ب)؛ «سند توسعه دانش‌بنیان استان بوشهر».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1399 الف)؛ «سیاست‌های راهبردی رسانه‌ای در شرایط بحران‌های طبیعی مثل شرایط ظهور ویروس فراگیر کرونا».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1399 ب)؛ ماده‌واحده «نحوه جذب منابع انسانی در مشاغل آموزشی و تربیتی وزارت آموزش‌وپرورش».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1400 الف)؛ «راهکارهای جذب، نگهداشت، تعامل مؤثر و بازگشت نخبگان»
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1400 ب)؛ ماده‌واحده «اصلاح وظایف کمیته فرهنگ و تمدن اسلام و ایران».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1400 ج)؛ «سیاست‌ها و اقدامات تقویت و ترویج نام‌گذاری متولدین جدید مبتنی بر فرهنگ اسلامی- ایرانی».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1400 د)؛ ماده‌واحده «تعیین مناسبت‌های جدید جهت درج در تقویم رسمی کشور».
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1400 ه)؛ «ضوابط و معیارهای عمومی عضویت (وابسته، پیوسته و افتخاری) در فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران».
- علیزاده، مژده (1399)؛ «بررسی مؤلفه‌های هویت ملی در کتاب‌های فارسی ابتدایی (تألیف‌های جدید 1398)»، مطالعات ملی، سال بیست‌و‌یک، شماره 3، صص 84-65.
- کریمی، علی؛ بلباسی، میثم (1393)؛ «بررسی برجستگی عناصر هویت ملی ایرانی در سند چشم‌انداز بیست‌ساله (1404) جمهوری اسلامی ایران»، رهیافت انقلاب اسلامی، سال هشتم شماره 3، صص 116-93.
- محمودی، سیروس (1398)؛ «بررسی وضعیت مؤلفه‌های هویت ملی در کتاب‌های درسی پایه دوازدهم»، مطالعات ملی، سال بیستم، شماره 2، صص 76-61.
- منصوری، علی؛ فریدونی، آزیتا (1388)؛ «تبلور هویت ملی در کتب درسی؛ بررسی محتوایی کتاب فارسی دوره ابتدایی»، مطالعات ملی، سال دهم، شماره 2، صص 46-27.
- هاشمی، سید ضیاء؛ قربانعلی‌زاده، مژده (1393)؛ «هویت ملی در کتب مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی»، مطالعات ملی، سال پانزدهم، شماره 4، صص 71-49.
- هوشنگی، حمید (1399 الف)؛ «جایگاه هویت ملی در برنامه درسی دانشگاه‌ها؛ مطالعه موردی رشته علوم سیاسی در مقطع کارشناسی»، نامه هویت، سال پنجم، شماره 6، صص 28-19.
- هوشنگی، حمید (1399)؛ «جایگاه هویت ملی در برنامه درسی دانشگاه‌ها؛ مطالعه موردی رشته جامعه‌شناسی در مقطع کارشناسی»، نامه هویت، سال پنجم شماره 7، صص 13-4.
- Jaworski,Adam&Coupland,Nikolas (1999); The Discourse Reade,London:
- Smith,A.D (1987); The Ethnic Origins of the Nations,Oxford:Blackwell.
)