نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشیار علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی

10.22034/rjnsq.2022.280562.1263

چکیده

فارسی در جایگاه زبان ملی نقش برجسته‌ای در پیوند گذشته، حال و آینده‌ی ایرانیان دارد و این امر گواه نقشی تاریخی و سیاسی برای این زبان است؛ اما زبان فارسی امروزه با مشکلات و چالش‌هایی روبه‌رو است که اگر به‌درستی شناسایی و چاره‌جویی نشوند، سبب خدشه‌دار شدن هویت ملی و ضربه به تداوم سنت ملی ایرانیان خواهد شد. ازاین‌رو است که مسئله‌ی حفظ و گسترش زبان فارسی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های هویت ملی در شماری از مهم‌ترین اسناد بالادستی ازجمله قانون اساسی، سند چشم‌انداز، قانون‌های برنامه توسعه، سند جامع علمی کشور و... موردتوجه قرارگرفته و سیاست‌هایی برای نیل به آن تدارک دیده شده است؛ اما با وجود طراحی و تدوین سیاست‌های چندی در این زمینه، اجرای این سیاست‌ها در رسیدن به اهداف خود با کاستی‌هایی مواجه و در کسب نتایج رضایت‌بخش ناتوان بوده‌اند. بدین‌سان هدف این مقاله از طریق این پرسش که رویکرد و نحوه‌ی اجرای خط‌مشی‌های مرتبط با زبان فارسی چه تأثیری بر عدم کسب نتایج رضایت‌بخش و ناکامی سیاست‌های زبانی داشته است، نشان دادن عوامل ناکامی اجرای این سیاست‌ها مبتنی بر تجربیات برنامه پنجم توسعه است. روش مورداستفاده در این مقاله که داده‌های آن از منابع اسنادی و کتابخانه‌ای جمع‌آوری گردیده است، روش تحلیل مضمون است. نتیجه نهایی این پژوهش این است که مسائل و مشکلات پیش‌روی زبان فارسی از جنس مسائل بدخیم هستند، همچنین شیوه‌ی اجرای سیاست‌های مربوط به زبان فارسی بر رویکردی دستوری استوار بوده‌اند که همین امر منجر به ناکامی سیاست‌گذاری زبان ملی در نیل به اهداف خود گردیده است.

کلیدواژه‌ها

  • آشوری، داریوش (1384)؛ «درباره هویت ملی و پروژه ملت‌سازی»، فرانسه.
  • اجلالی، پرویز (1392)؛ «جهانی‌شدن و زبان فارسی: نکاتی درباره برنامه‌ریزی زبان ملی»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره هشتم، شماره 3، صص 27-6.
  • احمدی، حمید (1388)؛ بنیادهای هویت ملی ایرانی: چهارچوب نظری هویت ملی شهروندمحور، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  • اشتریان، کیومرث (1376)؛ «علوم سیاست‌گذاری و دستاوردهای آن برای ایران»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 37، صص 170-159.
  • اشتریان، کیومرث؛ کشوردوست جوبنه، سمانه؛ حاجی احمدی، فاطمه (1393)؛ «بررسی تأثیر عوامل سیاسی بر اجرای برنامه پنجم توسعه (مطالعه موردی در حوزه سلامت)»، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره 36، صص 22-7.
  • اشتریان، کیومرث؛ سمانه، کشوردوست؛ علی اکبر، اسدی کشه؛ محمد، عادل پناهی (1396)؛ اجرا پژوهی؛ چالش‌های اجرای سیاست‌گذاری عمومی در ایران، تهران: انتشارات سیاست‌گذار.
  • اشرف، احمد؛ نیولی، گرارد؛ شهبازی، شاپوری (1395)؛ هویت ایرانی از دوران باستان تا پایان پهلوی، تهران: نشر نی.
  • امیر احمدیان، بهرام (1397)؛ «زبان فارسی و کاربرد آن در همگرایی منطقه‌ای در جهان ایرانی»، فصلنامه مطالعات ایران‌شناسی، شماره 10. صص 34-6.
  • جعفری، علی‌اصغر و همکاران (1396)؛ کارنامه تحلیلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1394-1390)، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی راهبردی.
  • حق‌شناس، علی‌محمد (1372)؛ در جست‌وجوی‌ زبان‌ علم، مجموعه‌ مقالات‌ سمینار زبان‌ فارسی‌ در زبان‌ علم (به کوشش علی کافی)‌، تهران‌: مرکز نشر دانشگاهی‌.
  • دانشیار، جواد (1386)؛ فرهنگ‌نامه پارسی آریا، تهران: انتشارات فرهنگ مردم.
  • داوری اردکانی، نگار (1386)؛ «نمادهای هویت ایرانی و زبان فارسی»، فصلنامه مطالعات ملی شماره 2، صص 25-3.
  • سازمان برنامه‌وبودجه کشور (1396)؛ قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور، مرکز اسناد، مدارک و انتشارات.
  • سیدان، مریم (1395)؛ «چند پیشنهاد سیاستی در حوزۀ زبان فارسی»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، شماره 2، صص 227-213.
  • طباطبایی، سید جواد (1396)؛ زوال اندیشه سیاسی در ایران، تهران: انتشارات مینوی خرد.
  • ---- (1398)؛ ملت، دولت، حکومت قانون، تهران: انتشارات مینوی خرد.
  • عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمد سعید؛ فقیهی، ابوالحسن، شیخ‌زاده، محمد (1390)؛ «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، دو فصلنامه اندیشه مدیریت راهبردی، شماره 10، صص 198-151.
  • فروزنده، لطف‌الله؛ وجدانی، فؤاد (1388)؛ «سیاست‌گذاری عمومی چیست؟»، مجله اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 269 و 270، صص 207-180.
  • کریمی (مله)، علی؛ پارسا، ندا. (1398). «سیاست‌گذاری هویت ملی و الزامات راهبردی آن برای ایران». فصلنامه مطالعات ملی. سال بیستم. شماره 1، صص 20-3.
  • کریمی (مله)، علی (1397)؛ «مسائل سیاستی بدخیم و لزوم بازنگری راهبردی در الگوهای سنتی روابط دولت ملت در ایران»، فصلنامه دولت‌‌پژوهی، شماره 15، صص 39-1.
  • کمالی، یحیی (1397)؛ «روش‌شناسی تحلیل مضمون و کاربرد آن در مطالعات سیاست‌گذاری عمومی»، فصلنامه سیاست‌گذاری عمومی، شماره 2، صص 208-189.
  • گزارش عملکرد قانون برنامه پنجم توسعه در سال 90، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور، مرکز اسناد، مدارک و انتشارات.
  • گزارش عملکرد قانون برنامه پنجم توسعه در سال 91، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور، مرکز اسناد، مدارک و انتشارات.
  • گزارش عملکرد قانون برنامه پنجم توسعه در سال 92، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور، مرکز اسناد، مدارک و انتشارات.
  • گزارش عملکرد قانون برنامه پنجم توسعه در سال 93، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور، مرکز اسناد، مدارک و انتشارات.
  • گزارش عملکرد قانون برنامه پنجم توسعه در سال 94، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور، مرکز اسناد، مدارک و انتشارات.
  • گزارش عملکرد قانون برنامه پنجم توسعه در سال 95، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور، مرکز اسناد، مدارک و انتشارات.
  • گودرزی، حسین (1384)؛ گفتارهایی درباره زبان و هویت، تهران: انتشارات تمدن ایرانی.
  • محمدنژادعالی‌‌زمینی، یوسف (1394)؛ «جهانی‌شدن، زبان و ادبیات فارسی و هویت ملی»، فصلنامه چالش‌‌های جهان، شماره 3، صص 115-91.
  • محمدی، علی (1392)؛ «قابلیت‌های زبان فارسی و موانع جهانی‌شدن آن»، مجله پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، شماره 5، صص 228-205.
  • مسکوب، شاهرخ (1385)؛ هویت ایرانی و زبان فارسی، تهران: نشر فرزان.
  • میرمحمدی، داوود (1383)؛ گفتارهایی درباره هویت ملی در ایران، تهران: انتشارات تمدن ایرانی.
  • نصری، قدیر (1387)؛ مبانی هویت ایرانی، تهران: انتشارات تمدن ایرانی.
  • ناظمی، امیر (1397)؛ «سیاست زبان در جمهوری اسلامی ایران: پیشنهادهای سیاستی در خصوص زبان و زبان‌آموزی»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، شمارۀ 26، صص 250-241.
  • وحید، مجید (1395)؛ سیاست‌گذاری عمومی، تهران: انتشارات میزان.
  • Australian Public Service, (2007); Tackling Wicked Problems, A Public Policy Perspective, Policy Paper.
  • Balint, Peter J and et al (2011); Wicked Environmental Problems; Managing Uncertainty and Confltc, Washington, Island Press.
  • Bochanan, Richard (1992); ''Wicked Problems in Design Thinking'', Design Issues, Vol. 8, 2, 5-21.
  • Horst W. J. Rittel and Melvin M. Webber (1973); ''Dilemmas in a General Theory of Planning'', Policy Sciences, Vol. 4, No. 2, 155-169.
  • Roberts, N. (2000); "Wicked Problems and Network Approaches to Resolution". International Public Management Review, no. 1, pp. 1-19.

Termeer, J. A. M. Catrien etal (2015); "Governance Capabilitiesfor Dealing Wisely with Wicked Problems", Administration & Society, 2015, Vol. 47(6) pp. 680 - 710.