نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران (نویسنده مسئول).

2 دانشجوی دکتری، گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 دانشیار جمعیت‌شناسی، دانشگاه تهران، ایران

4 استادیار جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

نظام‌های ارزشی در حال تغییری که در حوزه‌ی خانواده بر آن‌ها تأکید شده و تحت عنوان ارزش‌های خانوادگی مدرن نام برده می‌شوند، در کنار ارزش‌های خانوادگی سنتی قرارگرفته و جوامع را با تردید در عقاید و ارزش‌های تشکیل‌دهنده‌ی هویت فرهنگی جامعه مواجه می‌سازند. به دلیل اهمیت این مسئله، موضوع مقاله‌ی حاضر بررسی عوامل مؤثر بر ارزش‌های خانوادگی در ایران است، این بررسی به شیوه چندسطحی با تمرکز بر تحلیل ثانویه‌ی داده‌های پیمایش وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جامعه‌ی ایران و همچنین نتایج حاصل از سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395 و با بررسی عوامل مؤثر بر ارزش‌های خانوادگی در دو سطح خرد و کلان انجام گرفته است. واحد مطالعه در سطح خرد فرد بوده و در سطح کلان استان به‌عنوان واحد مطالعه انتخاب شده است. بر اساس نتایج مطالعه، بین متغیرهای اعتماد اجتماعی، استقلال فردی، مصرف رسانه و پایگاه اقتصادی اجتماعی با ارزش‌های خانوادگی مدرن، رابطه‌ مثبت و معنی‌دار بوده و رابطه‌ی بین دین‌داری با ارزش‌های خانوادگی مدرن نیز منفی و معنی‌دار بوده است. نتایج تحلیل چندسطحی نیز نشان داد که تفاوت معنی‌داری در ارزش‌های خانوادگی مدرن بین استان‌های کشور وجود دارد. به این معنا که تفاوت میانگین بین استان‌های کشور ناشی از تصادف نبوده و تابعی از متغیر سطح کلان، یعنی میزان توسعه‌یافتگی است.

کلیدواژه‌ها

- ابوالقاسمی، محمود؛ نوروزی، عباسعلی؛ طالب‌زاده نوبریان، محسن (1392)؛ «تأثیر اینترنت بر ارزش‌های خانواده: از منظر هویت دینی و ملی»، فصلنامه‌ی مطالعات ملی، سال چهاردهم، شماره 3 (55)، صص 24-3.
- امامی، پریرخ؛ هاشمیان‌فر، سیدعلی؛ حقیقتیان، منصور (1397)؛ «تبیین رابطه مدرنیته و خانواده‌گرایی در شهر اصفهان»، جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 5 (11)، صص 251-227.
- امین، محسن؛ بابایی‌سارویی، علیرضا (1398)؛ «سنجش هویت جمعی ایرانیان؛ مطالعه نسبت مصرف رسانه‌ای و هویت مدرن در شهرهای مرزی کشور»، فصلنامه‌ی مطالعات ملی، سال بیستم، شماره‌ی 3 (79)، صص 52-33.
- اوجاقلو، سجاد؛ سرایی، حسن (1393)؛ «مطالعه‌ی تغییرات زمانی ارزش فرزند در ایران (مطالعه زنان شهر زنجان)»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 3، شماره 2، صص 283-261.
- اکبری، عسگر (1399)؛ «مؤلفه‌های هویت ایرانی- اسلامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری»، فصلنامه مطالعات ملی، سال بیست‌و‌یکم، شماره‌ی 3 (83)، صص 63-45.
- بالاخانی، قادر؛ ملکی، امیر (1396)؛ «بررسی ظهور فردگرایی در عرصه خانواده (مطالعه‌ی موردی شهروندان تهران)»، فصلنامه‌ی شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، دوره بیستم، شماره 77، صص 34-7.
- بلادی موسوی، صدرالدین (1395)؛ تأخیر در ازدواج و تجرد قطعی، تهران: مرکز آمار ایران.
- تقوی، سیدمهدی؛ اصلانی، شهناز (1396)؛ «بررسی رابطه بین مصرف رسانه و دین‌داری و ارزش‌های خانواده: مطالعه موردی شهر سمنان»، دوفصلنامه‌ی پژوهش‌های انتظامی- اجتماعی زنان و خانواده، دوره پنجم، شماره دوم، صص 127-103.
- خواجه‌نوری، بیژن؛ حسینی، مریم (1395)؛ «رابطه جهانی‌شدن فرهنگی و ارزش‌های ازدواج در بین ساکنان شهر شیراز»، فصلنامه‌ی علمی- پژوهشی زن و جامعه، سال هفتم، شماره سوم، صص 134-115.
- رازقی نصرآباد، حجیه‌بی‌بی؛ عباسی شوازی، محمدجلال؛ قاضی طباطبایی، محمود (1391)؛ «تحلیل چندسطحی عوامل مؤثر بر زمان وقوع تولد اول در ایران 1379- 1370»، مطالعات راهبردی زنان، سال چهاردهم، شماره 55، صص 94-55.
- رهبر، عباسعلی؛ خرمشاد، محمدباقر؛ آدمی، علی؛ والی، علی (1399)؛ «تبیین تفاوت نسلی در جامعه امروز ایران بر پایه‌ی ارزش‌های هویتی»، فصلنامه‌ی مطالعات ملی، سال بیست و یکم، شماره‌ی یک (81)، صص 65-47.
- شیری، محمد؛ نوراللهی، طه؛ رستمی، الهام (1392)؛ «بررسی عوامل مؤثر بر باروری با تکیه بر رویکردی چندسطحی»، معرفت، سال بیست و دوم، شماره 189، صص 99-89.
- عباس‌زاده، محمد؛ آقایاری‌هیر، توکل؛ علیزاده‌اقدم، محمدباقر؛ عدلی‌پور، صمد (1399)؛ «نوسازی و تحول ارزش‌های خانوادگی سنتی در شهر تبریز»، دو فصلنامه‌ی جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، سال نهم، شماره اول، صص 190-161.
- عباسی، محمدباقر؛ علیزاده، مرجان؛ امیدوار شلمانی، صدیقه؛ حسینی، سیدمحمد؛ خطیبی، آمنه؛ صفاکیش، محدثه (1397)؛ سالنامه آمارهای جمعیتی 1396، تهران: سازمان ثبت‌احوال کشور، دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت.
- عطایی کچویی، پری؛ انصاری، ابراهیم؛ کیانپور، مسعود (1396)؛ «تحلیل جامعه‌شناختی تأثیر استفاده از فضای مجازی بر نظام ارزشی افراد در خانواده‌ها (مقایسه‌ی مناطق شهری و روستاسس اصفهان)»، فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال هفتم، شماره بیست‌ودوم، صص 178-157.
- فرامرزیانی، سعید؛ جعفری، علی (1399)؛ «نقش شبکه‌های اجتماعی موبایلی بر هویت شخصی مدرن در میان جوانان شهر اردبیل»، فصلنامه‌ی مطالعات ملی، سال بیست و یکم، شماره‌ی 2 (82)، صص 88- 69.
- قاسمی اردهایی، علی؛ منافی آذر، رضا؛ محمودیانی، سراج‌الدین (1397)؛ «عوامل اجتماعی مؤثر در تعداد فرزندان زنان متأهل»، فصلنامه‌ی شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، دوره 21، شماره 81، صص 166-143.
- مدیری، فاطمه؛ مهدوی، محمدصادق (1396)؛ «بررسی نسلی تأثیر دین‌داری بر ارزش‌های خانوادگی سنتی و مدرن در شهر تهران»، دو فصلنامه‌ی پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، سال ششم، شماره 10، صص 132-109.
- ورزی‌کناری، امین؛ حیدرآبادی، ابوالقاسم؛ پهلوان، منوچهر (1398)؛ «نوسازی فرهنگی و ارزش‌های خانواده در بین دانش‌آموزان دبیرستانی استان مازندران»، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال یازدهم، شماره سوم، صص 78-65.
- Anafjanova, Ttiana Vladimirovna; Kapitonov, Vladimir Fedorovich; Bulatova, Ksenia Andreyevna (2013); "ETHNIC FEATURES OF INFLUENCE OF FAMILY VALUES OF PARENTAL FAMILIES ON FORMATION OF STRUCTURE FAMILY VALUES IN YOUNG FAMILIES", Modern Research of Social Problems, No.7 (27): 1-13.
- Antonou, Alexander-Stamatios; Dalla, Marina V (2015); "Greeks and Albanian Immigrants’ Perceptions on Family Values, Marriage Myths and Love: The Role of Acculturation", International Journal of Social Pedagogy,Vol.4, No.1: 204-218.
- Chabotareva, Elena Yu; Volk, Marina I (2020); "Life and Family Values Similarity in Inter-Ethnic and Inter-Faith Couples", behavioral science, 10, 38: 1-14.
- Collier, Richard (2004); Men, heterosexuality and the changing family, (Changing family values), Edited by: Gill Jagger & Caroline Wright, London and New York: Routledge.
- Delhey, Jan; Welzel, Christian (2012); "Generalizing Trust: How Outgroup-Trust Grows Beyond Ingroup-Trust", WVR, Vol.5, No.3: 46-69.
- Fux, Beat (2008); Pathways of Welfare and Population-related Policies, (People, Population Change and Policies), Edited by Höhn, Avramov and Kotowska, Springer: Switzerland.
- Hank, Karsten; Kreynfeld, Michaela (2003); "A Multilevel Analysis of Child Care and Women’s Fertility Decisions in Western Germany", Journal of Marriage and Family, Vol.65, issue.3: 584-596.
- Höhn, Charlotte (2008); People, Population Change and Policies, Edited by: Charlotte Höhn, Dragana Avramov & Irena E. Kotowska, New York: Springer.
- Jenber, Reta Lemessa; Likassa, Habte Tadesse (2017); "Multilevel Logistic Regression Analysis on Predictors of Women’s Intention to Limit Child-bearing in Rural Ethiopia", Science Journal of Public Health, 5(3): 162-171.
- Kontula, Osmo (2008);The Influence of Education and Family Policies on Age at First Birth, (People, Population Change and Policies), Edited by Höhn, Avramov and Kotowska, Springer: Switzerland.
- Lai, Qing; Thornton, Arland (2015); "The Making of Family Values: Developmental Idealization in Gansu, China", Social Science Research, 51: 174-188.
- Liefbroer, Aart C; Klobas, Jane E; Philipov, Dimiter; Ajzen, Icek (2015); Reproductive Decision-Making in a Macro-Micro Perspective, Springer: New York.
- Lipich, Liudmyla (2018); "Family and family values in the conditions of transformation of traditional social institutes", Religious Freedom, issue.21: 19-42.
- O’Donell, Kath (2004); Lesbian and gay families: legal perspectives, (Changing family values), Edited by: Gill Jagger & Caroline Wright, London and New York: Routledge.
- Pongracz, Marietta; Spéder Zsolt (2008); Attitudes Towards Forms of Partnership, (People, Population Change and Policies), Edited by Höhn, Avramov and Kotowska, Springer: Switzerland.
- Rashed Alam, Md; Nuruzzaman Khan, Md; Zahidul Islam, Mahammad; Jung, Jenny; Kumar Roy, Tapan; Mizanur Rahman, Md (2018); "Determinants of Adolescent Childbearin in Bangladesh: A Multilevel Logistic Regression Analysis", Journal of Child & Adolescent Bahavior, Vol.6, Issue.3: 1-6.
- Stankuniene, Vlada; Maslauskaite, Ausra (2008); Family Transformations in the Post-Communist Countries: Attitudes Toward Changes, (People, Population Change and Policies), Edited by Höhn, Avramov and Kotowska, Springer: Switzerland.
- Van Deth, Jan W; Scarbrough, Elinor (1995); The Impact of Values."Beliefs in Government", Volume 4, European Science Foundation, Oxford: Oxford University Press.
- Van Deth, Jan W; Scarbrough, Elinor (1995); The Impact of Values."Beliefs in Government", Volume 4, European Science Foundation, Oxford: Oxford University Press.
- Yucel, Deniz (2014); "What Predicts Egalitarian Attitudes Towards Marriage and Children: Evidence from the European Values Study", Soc Indic Res, Springer Science+Business Media Dordrecht: 1-16.
- Zaidi, Batool; Morgan, S.Philip (2017); "The Second Demographic Transition Theory: A Review and Appraisal", Annu.Rev.Sociol, 43:4.1-4.20.