نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترای رشته جامعه‌شناسی سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران
2 دانشیار علوم سیاسی و مطالعات انقلاب اسلامی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه شاهد، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
3 استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی ، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
چکیده
ایران در طول تاریخ، کشور و ملتی با اقوام و مذاهب بوده است. این تنوع به مدیریت و سیاست‌گذاری متناسب در فضای جغرافیایی نیازمند است. بر همین اساس هدف پژوهش حاضر ارائه مدل سیاست‌گذاری قومی در جمهوری اسلامی ایران با رویکرد گراندد تئوری است. روش پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش اجرا کیفی از نوع گراندد تئوری بود. جامعه پژوهش حاضر شامل خبرگان و صاحب‌نظران حوزه سیاست‌گذاری قومی بودند. نمونه پژوهش با توجه به اشباع نظری داده‌ها در پژوهش کیفی مشخص شد و بر این اساس تعداد مصاحبه‌ها با 15 نفر به اتمام رسید. روش نمونه‌گیری، روش هدفمند بود. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش مصاحبه نیمه ساختاریافته بود و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در قالب کدگذاری باز، محوری و گزینشی انجام گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که مدل مناسب سیاست‌گذاری قومی در جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر شش مقوله است: 1. مقوله‌های علی (فرهنگی، سیاسی- امنیتی)؛ 2. شرایط مداخله‌گر (مثبت و منفی)؛ 3. بسترها؛ 4. محوری؛ 5. راهبردها (فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی) و 6. پیامدها (اقتصادی- فرهنگی، سیاسی- امنیتی). براساس مقوله‌های شش‌گانه روش داده‌بنیاد در نهایت چهار مؤلفه اصلی هویت ملی، هویت دینی، شهروند‌محوری و عدالت‌محوری به‌عنوان مهم‌ترین مؤلفه‌ها شناسایی شدند. با ترکیب چهار مؤلفه فوق؛ الگوی «تکثرگرایی ایرانی_اسلامی» به‌عنوان الگوی مطلوب سیاست‌گذاری قومی در جمهوری اسلامی ایران معرفی شد.
کلیدواژه‌ها
- ابطحی، حسین؛ الیاسی، محمدحسین؛ مصطفی‌نژاد، حسن (1389)؛ الگویی برای مدیریت انتظامی بحران‌های قومی ایران (مطالعه موردی قوم کرد)، پایان‌نامه دکترای تخصصی، دانشگاه علامه طباطبایی.
- احمدی‌پور، زهرا؛ حیدری موصلو، طهمورث؛ حیدری موصلو، طیبه (1389)؛ «تحلیل قومیت و هویت قومی در ایران؛ جهت امنیت پایدار»، فصلنامه‌ی انتظام اجتماعی، سال دوم، 2(1)، صص 62-35.
- احمدی، حمید (1396)؛ بررسی کتاب مدیریت سیاسی بحران‌های قومی (مطالعه موردی کانادا، اسپانیا، افریقای جنوبی، عراق، لبنان و ایران)، تهران: انتشارات مرکز آموزش وزارت کشور و دانشگاه تهران.
- حاجیانی، ابراهیم (1388)؛ جامعه‌شناسی هویت ایرانی، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
- حسابی، احمد (1396)؛ «بررسی رابطه بین همبستگی ملی با گفتمان سیاست‌های قومیتی و تأثیر آن بر قومیت‌های مختلف در خوزستان (در دوره اصلاحات)»، فصلنامه‌ی علوم اجتماعی (دانشگاه آزاد شوشتر)، 11(37)، صص 394-373.
- حق‌پناه، جعفر (1394)؛ «سیاست‌گذاری قومی در جمهوری اسلامی ایران، چگونگی، فرایند و عوامل مؤثر بر تدوین»، فصلنامه‌ی سیاست‌گذاری عمومی، 1(2)، صص 88-69.
- حیدری، جهانگیر (1391)؛ نقش مدیریت سیاسی در همگرایی و واگرایی اقوام، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
- رحیمی، علیرضا (1396)؛ «استراتژی‌های ملت‌سازی و توسعه ناموزون در ایران»، فصلنامه‌ی مطالعات راهبردی،20(4: 78)، صص 102ـ65.
- صفوی، سیدیحیی؛ علی پور، عباس (1390)؛ «عوامل و ریشه‌های بحران قومی در ایران پس از انقلاب اسلامی (مطالعه موردی: کردستان)»، پژوهش‌های مدیریت انتظامی (مطالعات مدیریت انتظامی)، 6(2)، صص 207-194.
- عباسی، پیمان؛ مقصودی، مجتبی؛ نادرپور، بابک (1390)؛ آسیب‌شناسی سیاست‌گذاری‌های قومی و تأثیر آن بر امنیت ملی نظام ج.ا.ا با تأکید بر ایل قشقایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
- محمودی، ابوالقاسم؛ افضلی، رسول؛ ذکی، یاشار؛ یزدان پناه، کیومرث (1398)؛ «ارزیابی الگوهای سیاست‌گذاری و مدیریت قومی در ایران»، فصلنامه‌ی مجلس و راهبرد، سال بیست‌وششم، 99، صص 276-250.
- مقصودی، مجتبی (1385)؛ «مشارکت انتخاباتی اقوام در ایران؛ بررسی موردی انتخابات ریاست جمهوری»، فصلنامه‌ی مطالعات ملی، سال هفتم، 28، صص 108-83.
- مهری، کریم؛ یزدخواستی، بهجت؛ پناهی، محمدحسین (1393)؛ «سیاست‌گذاری قومی مبتنی بر دیدگاه مقام معظم رهبری: تحلیل تماتیک»، دو فصلنامه علمی پژوهشی قدرت نرم، 4(10)، صص 87-75.
- هوشنگی، حمید (1396)؛ تنوع قومی در جمهوری اسلامی ایران، راهبردها و سیاست‌ها، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
- هوشنگی، حمید؛ اصلی‌پور، حسین (1397)؛ «تبیین اهداف راهبردی و سیاست‌های مدیریت تنوع قومی در جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه‌ی علمی - پژوهشی سیاست‌گذاری عمومی، 4 (4)، صص 151-133.
- نصیری حامد، رضا (1387)؛ «اصول و بنیادهای سیاست‌گذاری قومیتی در هند؛ درس‌ها و بهره‌هایی برای ایران»، پژوهشنامه مدیریت انسجام ملی؛ تجربه دیگر کشورها، شماره 17، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
- یوسفی‌جویباری، محمد؛ صیدی‌محمدی، یاسر؛ فتاحی، علیرضا (1391)؛ «نابرابری‌های قومی و امنیت ملی»، مجله مطالعات جامعه‌شناسی، 5 (15)، صص 137-121.
- یونسی، على (۱۳۸۷)؛ «وحدت و انسجام ملی ایرانیان، بنیادها و ریشه‌ها»، مجموعه مقالات همایش ملی تنوع فرهنگی، همبستگی ملی، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
- R & Thomsson. K, (2020); "Holding on? Ethnic divisions, political institutions and the duration of economic declines", Journal of Development Economics, Volume 144, May 2020, 102457.
- Brown, M. (1993); ethnic and Conflict and International Securit, New Jersey: Princeton university press.
- E, (1996); Dictionary of Race and Ethnic Relations, 4th edition, London 1Routledge6.
- Dunn, N. (2012); Public Policy Analysis, Fifth Edition, New Jersey: Pearson Prentice Hall.
- S & Fieldhouse. E, (2019); "Discussants that mobilise: Ethnicity, political discussion networks and voter turnout in Britain", Electoral Studies, Volume 57, February 2019, Pages 163-173.
- Moore, Will, H, summer - fall (2002); "Ethnic Minorities and Foreign Policy", SAIS Review, XXII, NO. 2.
- M. B & Nechayeva. E. L, (2016); "Contemporary Principles of Political Representation of Ethnic Groups", Procedia Economics and Finance, Volume 39, 2016, Pages 76-82.
)