نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار، دانشکده هنر، دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

خط رمزگونه سیاق که در چند کشور از آن، برای ثبت محاسبات دیوانی و تجاری استفاده می‌شود؛ کارستان دیگری از هنرنمایی کاتبان و محرران قدیم ایرانی را بر همگان آشکار کرده است. این هنرنمایی که با همگرایی نگارش کتابت ایرانی و سیاق شکل‌گرفته و با ملاحت زیباشناسی محسوس ایرانی آمیخته‌ شده، سویه‌ای دیگر از هویت بصری ایرانی است. چگونگی همسانی و تعامل بصری عناصر این خط با خطوط سنتی ایرانی و همگرایی آن با متون و نسخه‌های خطی به لحاظ زیباشناسی مسأله‌ای است که در این پژوهش به آن پرداخته شده است. پژوهش حاضر رویکردی کیفی دارد که به شیوه توصیفی و تحلیلی با منابعی برآمده از اطلاعات کتابخانه‌ای و پایگاه‌های اطلاعاتی نتیجه خود را ارائه داده است. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که همنشینی خط سیاق و اسناد دیوانی ایرانی، حاصل نگاه تصویری به همه‌ی عناصر موجود در صفحه و الهام از زیباشناسی کتابت ایرانی بوده است.

کلیدواژه‌ها

-      ا.والکر، جان؛ چاپلین، سارا (1997)؛ فرهنگ تصویری (مبانی مفاهیم)، ترجمه حمید گرشاسبی، سعید خاموش (1385)، تهران: اداره کل پژوهش‌های سیما.
-      افشار، ایرج (1378)؛ «فروغستان: کتابی در سیاق»، مجله آینه میراث، س 2، ش 2-1، صص 45-41.
-      بخشیان، عسل؛ احسان‌ملکی، شیما؛ سربی، علیرضا (1392)؛ «سیاق مهد تاریخ کهن حسابداری»، یازدهمین همایش ملی حسابداری ایران، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
-      روان‌جو، احد (1394)؛ «آموزش خوشنویسی، به‌مثابه نسخه کامل آموزش سنتی هنر»، مجله هنرهای زیبا هنرهایتجسمی، ش 2، صص 62-51.
-      روستایی، محسن (1385)؛ «بازخوانی سندی سیاقی از جمع و خرج‌های بلدیه تهران عصر مشروطه» (1325) قمری، مجله پیام بهارستان، ش 62، صص 62-53.
-      روستایی، محسن؛ احمدی‌رهبریان، حسین (1396)؛ کتابچه سیاقیه، جمع و خرج آستان مقدس حضرت معصومه، ناشر نامشخص.
-      شاه‌حسینی، مریم (1390)؛ «تاریخ سیاق یا تاریخ پادشاهان عجم»، مجله پیام بهارستان، ش 2(14)، صص 1187-1178.
-    شلی، جیمز (1386)؛ «تجربه‌گرایی، هاچسون و هیوم»، چاپ‌شده در مجموعه مقالات کتاب «دانشنامه زیباشناسی» ویراسته بریس گات و دومینیک مک آیور لوپس، ترجمه‌ شده به‌وسیله گروه مترجمان، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر، صص 39-31.
-      شهبازی، عبدالله (1388)؛ «آشنایی با خط سیاق خطی که به میراث فرهنگی پیوست»، مجله فرهنگان، ش 19، صص 90-69.
-      شهرستانی، سیدحسن (1381)؛ جلوه‌های هنر ایرانی در اسناد ملی، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
-      شیخ‌الحکماء، عمادالدین (1399)؛ گفتگو با عمادالدین شیخ‌الحکماء، کارشناس خط سیاق درباره نشانه‌های این خط.
-      صفی‌نژاد، جواد (1387)؛ کوششی در آموزش خط سیاق، تهران: سازمان اسناد کتابخانه ملی ایران.
-      عبدلی‌آشتیانی، اسدالله (1395)؛ سیاق تاریخ سیاه آموزش دیوان‌سالاری و ریاضی و حسابداری، تهران: سفیر اردهال.
-    ------------ (1396)؛  استاد آشتیانی از سیاق می‌گوید: در مصاحبه با مجید سائلی( کتابخانه مجلس شورای اسلامی) به آدرس اینترنتی: https://www.ical.ir/ical/fa/Content/articles/ تاریخ دسترسی 25 آذر 1399.
-      فضائلی، حبیب‌اله (1391)؛ اطلس خط، تهران: انتشارات سروش.
-    کرافورد، دانلد دبلیو (1386)؛ «کانت»، چاپ‌ شده در مجموعه مقالات کتاب «دانشنامه زیباشناسی»، ویراسته بریس گات و دومینیک مک آیور لوپس، ترجمه ‌شده به‌وسیله گروه مترجمان، هران، انتشارات فرهنگستان هنر، صص 49-41.
-      مرادزاده‌فرد، مهدی؛ روستایی، محسن؛ سروش، امید (1390)؛ «سیاق دروازه نوین به حسابداری»، فصلنامه گنجینه اسناد، ش 21(3) صص 41-22.
-      میرزایی، حسین؛ پروین، امین (1389)؛ «مطالعات فرهنگی و صورت‌بندی دوگانه نظری ـ روش‌شناختی بازنمایی دیگران»، ماهنامه برگ فرهنگ، ش 22، صص 23-8.
-    هال، استوارت (1390)؛ «هویت‌های قدیم و جدید قومیت‌های قدیم و جدید»، ترجمه شهریار وقفی‌پور، ارغنون(مجموعه مقالات)، ش 14، ویژه‌نامه جهانی‌شدن، چ 2، صص 352-320، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
Pandey, Anshuman (2009); Towards an Encoding for Siyaq Numerals in ISO/IEC, 10646/ https://www.researchgate.net/scientific-ontributions/81582356_Anshuman_Pandey.