نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی‌ارشد شیعه‌شناسی (گرایش جامعه‌شناسی)، دانشگاه قم

2 دکتری جامعه‌شناسی، استادیار پژوهش، جهاددانشگاهی اصفهان

3 دکتری جامعه‌شناسی، مربی پژوهش، جهاددانشگاهی اصفهان

4 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، مربی پژوهش جهاددانشگاهی اصفهان

چکیده

مکان شهری در مفهوم واقعی، جایی است که شهروندان را به نوعی متحول کند که هنگام ترک آن مکان، دیگر همان شهروندی نباشند که به آن وارد شده‌اند. تخت فولاد به‌مثابه گورستانی مشهور و مورد احترام در اصفهان می‌تواند چنین مکانی باشد. این پژوهش با هدف شناخت دریافت شهروندان اصفهانی از این منظر شهری به انجام رسیده است. بدین منظور محتوای اظهار شده در دفاتر ثبت خاطره و دل نوشته واقع در مجموعه تخت فولاد طی سال‌های 1390 و 1393 مطالعه و تحلیل شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که بازدیدکنندگان، تخت فولاد را هویت‌مند تلقی و آن را چشمگیر، بی‌نظیر، ارزشمند و گران‌مایه توصیف نموده‌اند. این وجوه هویتی در بازدیدکنندگان حس و حال‌هایی نظیر؛ لذت، حیرت، عزت و بهجت ایجاد کرده است. هویت‌بخشی ویژگی دیگر این مجموعه است که در قالب مضامین بازدارندگی، آموزندگی و بالندگی توصیف شده است. هم‌چنین اهمیت این مکان هویتی نزد بازدیدکنندگان چنان بوده که آنها دغدغه‌ی تداوم و تعمیم اقدامات مرتبط با حفظ، مرمت و پاسداشت تاریخ و مشاهیر در این مکان و دیگر اماکن تاریخی را داشته‌اند. علاوه بر اینها، بهبود نگهداشت، آراستگی و تحول در تبلیغ و معرفی این مکان نیز مورد تأکید بازدیدکنندگان بوده است.

کلیدواژه‌ها

-      آتشین‌بار، محمد (1388)؛ «تداوم هویت در منظر شهری»، فصلنامه باغ‌نظر، س 6، ش 12، صص 56-45.
-      آقابابایی، احسان؛ ژیانپور، مهدی (1395)؛ «گلزار شهدا به مثابه‏ی مکان ـ خاطره»، فصلنامه مطالعات ملی، س 18، ش 67، صص 68-53.
-      ایمان، محمدتقی (1394)؛ روش‌شناسی تحقیقات کیفی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
-      پیران، پرویز (1384)؛ «هویت شهرها؛ غوغای بسیار برای مفهومی پیچیده»، مجله آبادی، س 15، ش 48، صص 9-6.
-    جوادی، مهسا؛ بوداغ، مهرناز؛ مکانی، ویدا (1394)؛ «درآمدی بر مفهوم هویت محیط انسان‌ساخت بوسیله مؤلفه‌های مکان، فضا و کالبد»، فصلنامه مدیریت شهری، س 14، ش 41، صص 160-139.
-      حقیر، سعید؛ شوهانی‌زاد، یلدا (1390)؛ «چگونگی ارتقای جایگاه گورستان‌ها در جوانب فرهنگی و اجتماعیِ توسعه پایدار شهری در ایران»، فصلنامه باغ‌نظر، س 8، ش 17، صص 94-81.
-    خمر، غلامعلی؛ پاسبان‌عیسی‌لو، وحید (1394)؛ «آرامستان‌های درون‌شهری، هویت و قابلیت‌های فراموش شده آن»، اولین کنگره بین‌المللی زمین، فضا و انرژی پاک، اردبیل: دانشگاه محقق اردبیلی.
-    روانشادنیا، سمیه (1394)؛ «نقش آرامستان تاریخی دارالسلام شیراز به‌منزله نشانه شهری در زنده کردن خاطرات جمعی مردم»، اولین کنفرانس بین‌المللی جامع علوم مهندسی در ایران، شهر انزلی.
-    زارعی‌مزرعچه، طاهره؛ زاهدی، محمد؛ شفیعی، زاهد (1394)؛ «برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری در آرامستان تاریخی، فرهنگی و مذهبی تخت فولاد»، مجلهبرنامه‌ریزیوتوسعهگردشگری، س 4، ش 15، صص: 147-128.
-    شاه‌مندی، اکبر؛ شهیدانی، شهاب (1392)؛ «نقش و جایگاه آرامگاه تاریخی تخت فولاد در حیات شهری اصفهان از صفویه تا معاصر»، فصلنامه علمی، پژوهشی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، س 5، ش 16، صص 112-91.
-    شفیعی، زاهد؛ زارعی‌مزرعچه، طاهره (1393)؛ «آرامستان‌های تاریخی؛ مقاصدی پیش روی گردشگران فرهنگی»، ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی، مشهد.
-      شیبانی، مهدی (1389)؛ «منظر ادراکی شهر؛ آسیب‌شناسی منظر شهری تهران»، مجله منظر، س 3، ش 9، صص 7-4.
-    عابدی‌جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ‌زاده، محمد (1390)؛ «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، مجله اندیشه مدیریت راهبردی، س 5، ش 2، شماره پیاپی 10، صص 198-151.
-    عاملی، سیدسعیدرضا؛ اخوان، منیژه (1391)؛ «بازنمایی عناصر هویت‌بخش شهری در سفرنامه‌ها: (مطالعه مقایسه‏ای تهران و شهرستان‌های استان تهران)»، فصلنامه مطالعات و تحقیقات در ایران، دوره اول، ش 4، صص 100-75.
-      فکوهی، ناصر (1393)؛ انسان‌شناسی شهری، ج 9، تهران: نشر نی.
-      کاشی‌گر، مدیا (1382)؛ «معماری مرگ»، مجله زیباشناخت، صص 105-101.
-    لک، آزاده؛ جلالیان، سحر (1397)؛ «تجربه معنای مکان فضای شهری: کاربرد تحلیل محتوای کیفی در کشف معنای باغ فردوس»، دوفصلنامه مطالعات معماری ایران، س 7، صص 87-71.
-      محمدپور، احمد (1389)؛ فراروش، چ 1، تهران: نشر جامعه‌شناسان.
-      -------- (1392)؛ روش تحقیق کیفی ضدروش 2، چ 2، تهران: نشر جامعه‌شناسان.
-      محمودی‌نژاد و همکاران (1387)؛ «پدیدارشناسی محیط شهری: تأملی در ارتقای فضا به مکان شهری»، مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره 10، ش 4، صص 297-282.
-      مسعودی‌اصل، بهزاد (1395)؛ «مناظر فرهنگی و اجتماعی آرامستان میلان با رویکرد فضای باز جمعی شهری»، فصلنامه هنر و تمدن شرق، س 4، ش 14، صص 62-55.
-      منتظرالقائم، اصغر؛ حمیدی‌اصفهانی، حسین (1390)؛ «جایگاه آرامستان و نقش آن در شهر اسلامی»، نخستین همایش ملی آرمان شهر ایران، نور: دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور.
-      منصوری، سیدامیر(1383)؛ «درآمدی بر شناخت معماری منظر»، فصلنامه باغ‌نظر، س 1، ش2، صص77–69.
-      -------- (1389)؛ «چیستی منظر شهری؛ بررسی تاریخی تحولات مفهومی منظر شهری در ایران»، مجله منظر، س 3، ش 9، صص 33-30.
-      نامورمطلق، بهمن (1396)؛ اسطوره ـ شهر اصفهان، اصفهان: انتشارات سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان.
-      نیلفروشان، محمدرضا (1384)؛ تربت پاک: معرفی تخت فولاد، اصفهان: انتشارات گلدسته.
-    وحیدزادگان، فریبا؛ ایرانی‌بهبهانی، هما؛ طالبیان، محمدحسن (1392)؛ «آرامستان‌های تاریخی ایرانی ـ اسلامی: پارک موزه‌های نامکشوف شهری بررسی جلوه‌های هنری آرامستان تخت فولاد اصفهان»، دومین همایش ملی معماری و شهرسازی اسلامی، تبریز: دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
-      ------------ (1392)؛ «ارزیابی متغیرهای تأثیرگذار بر زیبایی منظر تاریخی ـ فرهنگی؛ آرامستان‌های اسلامی ایران (نمونه موردی تخت فولاد اصفهان)»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، ش 11، صص 78-73.
-      Braun, V. & Clarke, V (2006); "Using thematic analysis in psychology", Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, PP 77-101.
Sabri, S. & Sharzadeh Mehrabi, Z (2006); The Position of the Concept of Identity in New Towns. Paper presented at the International Conference on New Towns, Tehran.