نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 دانشیار رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

شعر کودک و نوجوان ازجمله شعرهای مفهومی است که جهت آموزش و آگاهی مخاطب و بسته به قدرت درک هر یک از رده‌های سنی، در آن مضامین متنوع گنجانده شده است؛ ازجمله‌ی این مضامین، هویت ملی و عناصر آن است. در این مقاله سعی بر آن است تا به روش توصیفی ـ تحلیلی هویت ملی و عناصر آن در اشعار شاعران نامی حوزه‌ی ادبیات کودک و نوجوان؛ جعفر ابراهیمی، مصطفی رحماندوست، اسدالله شعبانی و ناصر کشاورز بررسی و مورد تحلیل قرار گیرد. پرسش اصلی این است که شاعران مذکور چه مؤلفه‌هایی از هویت ملی را در اشعار خود آورده و اهداف معرفتی آنها از ارائه‌ی این مؤلفه‌ها چه بوده است؟
یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که این شاعران با پرداختن به عناصر زبان، دین، سرزمین، فرهنگ و تاریخ، ضمن شناساندن هویت ملی و احیای پایه‌های آن، بسیاری از مسائل ملی چون اهمیت دفاع از هویت ملی، حفظ ارزش‌های ملی، تحریک روحیه‌ی ظلم‌ستیزی و انقلابی، ارزش همبستگی و وحدت، مسؤولیت‌شناسی، ایجاد پیوند فرهنگی بین نسل‌ها، ترویج فرهنگ و هنر ایرانی، عشق به میهن و تلاش برای مصون ماندن کشور از تجاوز دشمن را نیز به نمایش گذاشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

-      ابراهیمی، جعفر (1370)؛ باغ سبز شعرها، تهران: کانون پرورشی فکری کودکان.
-      -------- (1378)؛ آواز پوپک، تهران: کانون پرورش فکری کودکان.
-      -------- (1382 الف)؛ تو بوی سیب می‌دهی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان.
-      -------- (1388)؛ تاپ‌تاپ خمیر، تهران: صریر.
-      -------- (1394)؛ رازهایی در باد، تهران: کانون پرورش فکری کودکان.
-      ابراهیمی، جعفر و دیگران (1382 ب)؛ خدایا تو خوبی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان.
-      جعفرزاده‌پور، فروزنده (1389)؛ «کتاب‌های درسی و هویت ملی»، فصلنامه‌ی مطالعات ملی، دوره‌ی 11، ش 2، 54-31.
-      حاجیانی، ابراهیم (1384)؛ «تحلیل جامعه‌شناختی هویت ملی در ایران و طرح چند فرضیه»، درآمدی بر فرهنگ و هویت ایرانی، به کوشش مریم صنیع اجلال، تهران: تمدن ایرانی.
-      حسن‌لی، کاووس (1382)؛ «لالایی‌های مخملین»، پژوهشنامه‌ی ادب غنایی، س اول، ش 1، صص 80-61.
-      ذوالفقاری، حسن (1386)؛ «هویت ایرانی و دینی در ضرب‌المثل‌های فارسی»، فصلنامه‌ی مطالعات ملی، س 8، ش 2، صص 53-27.
-      -------- (1394)؛ زبان و ادبیات عامه‌ی ایران، تهران: سمت.
-      رحماندوست، مصطفی (1374)؛ چشمه‌ی نور، تهران: کانون پرورش فکری کودکان.
-      -------- (1378)؛ بابا آمد، نان آورد، تهران: کانون پرورش فکری کودکان.
-      -------- (1386)؛ اون چیه که، اون کیه که، تهران: کانون پرورش فکری کودکان.
-      -------- (1393)؛ اون چیه که پا نداره؟، تهران: آبرنگ.
-      رستگارفسایی، منصور؛ اثنی‌عشری، اطلس (1384)؛ «هویت ایرانی در ادب فارسی تا حمله‌‌ی مغول»، مجله‌ی علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره‌ی 22، ش 1، صص 80-69.
-      رضایی، یونس (1384)؛ «روشنفکران پسااستعماری: هویت و زبان»، گفتارهایی درباره‌ی زبان و هویت، به کوشش حسین گودرزی، تهران: تمدن ایرانی.
-      سلاجقه، پروین (1387)؛ از این باغ شرقی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان.
-      شعبانی، اسدالله (1387)؛ لالا لالا عروسک جان، مشهد: به نشر.
-      -------- (1392)؛ هر کی یه رنگی داره، تهران: امیرکبیر.
-      -------- (1393)؛ ای میهن من ایران، تهران: کانون پرورش فکری کودکان.
-      -------- (1394)؛ گل آفتابگردان، تهران: کانون پرورش فکری کودکان.
-      -------- (1395)؛ تکه‌ای از دریا، تهران: کانون پرورش فکری کودکان.
-      شمشیری، بابک (1387)؛ درآمدی بر هویت ملی، شیراز: نوید شیراز.
-      علیخانی، علی‌اکبر (1383)؛ هویت و بحران هویت، تهران، پژوهشکده‌ی علوم انسانی و اجتماعی.
-      قالیباف، محمدباقر؛ پوینده، محمدهادی (1390)؛ «تبیین جغرافیایی بنیادهای هویت ملی»، فصلنامه‌ی مطالعات ملی، دوره‌ی 12، ش 1، صص 24-3.
-      قزل‌ایاغ، ثریا (1392)؛ ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن، تهران: سمت.
-      کاتبی، حسین‌علی (1380)؛ ادب و ادبیات، تهران: مرکز.
-      کشاورز، ناصر (1382)؛ پاییز خانم، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
-      -------- (1392 الف)؛ لالایی‌های نی‌نی کوچولو، تهران: رویش.
-      -------- (1392 ب)؛ هم‌چین و هم‌چین، تهران: شهر قلم.
-      -------- (1393)؛ قد سر سوزن، تهران: کانون پرورش فکری کودکان.
-      لک، منوچهر (1384)؛ «بازتاب کارکرد هویت‌بخش زبان فارسی در شعر»، گفتارهایی درباره‌ی زبان و هویت، به کوشش حسین گودرزی، تهران: تمدن ایرانی.
-      محمدبیگی، ناهید (1389)؛ رازکاوی ادبیات کودک و نوجوان، تهران: ترفند.
-    نژادابراهیمی، احد؛ پورجعفر، محمدرضا؛ انصاری، مجتبی؛ حناچی، پیروز (1392)؛ «ارزش و ارتباط آن با رویکرد مداخله در آثار فرهنگی ـ تاریخی»، مرمت و معماری ایران، س 3، ش 6، صص 98-79.