نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران دانشکده حقوق و علوم سیاسی
چکیده
سفرنامه‌های دوره صفوی و قاجاری، صرف‌نظر از کاستی‌های محتوایی و روش‌شناختی‌شان، به عنوان یکی از اسناد معتبر تاریخی، شرح آداب و رسوم و بازنمایی جهان ایرانی در منظومه فکری سفرنامه‌نویسانی است که با تصویر‌سازی از ایران بنیادهای شناخت نسبت به جهان ایرانی را در ذهن و ضمیر مخاطبانشان استوار ساختند.
دوره صفویه که با تلفیق سه عنصر مهم هویت‌ساز یعنی مذهب، اسطوره و سرزمین، پایه‌گذار عصر نوینی در فرآیند هویت‌یابی ایرانیان به شمار می‌آید و دوره قاجاریه، که سرآغاز مداخله همه‌جانبه اروپائیان در جهان ایرانی و تأثیر عمیق آن بر هویت ایرانی است، در نقطه تمرکز این مقاله واقع شده‌اند. هدف مقاله پاسخ به این پرسش اصلی است که مهمترین ممیزه‌های فرهنگی ایرانیان که در این سفرنامه‌ها مورد توجه قرار گرفته است کدامند؟
مقاله با توجه به تعریف مفهوم هویت که بر وجود «دیگران» در فرایند هویت‌یابی تأکید می‌کند، و توجه به نقش مؤلفه‌های فرهنگی در تکوین هویت ملی، مؤلفه‌های هویت فرهنگی ایرانیان را به صورت زیر احصا نموده است: مؤلفه‌های مثبت عبارتند از: مدارای دینی، دین‌مداری، میهمان‌نوازی، علم‌آموزی، شعردوستی، دلبستگی به مؤلفه‌های هویت ایرانی، مرجعیت روحانیت در بین مردم و رواج فرهنگ عفاف در میان توده‌ها.
و در بعد منفی شناسه‌های مهم عبارتند از: خرافه‌گرائی و تقدیرباوری، تجمل‌گرایی، پنهانکاری و دورویی، فقدان شایسته‌سالاری، عافیت‌طلبی و مسامحه‌کاری، فقدان روح نقادی و فساد دستگاه سیاسی و جدائی کامل بین دولت و مردم.
کلیدواژه‌ها
)