فصلنامه مطالعات ملی

تطور و تکامل مفهوم ناسیونالیسم در هویت ایرانی؛ از آغاز سده سیزدهم تا شهادت شهید سلیمانی

حسین محمدی سیرت

دوره 24، شماره 93 ، فروردین 1402، ، صفحه 109-128

چکیده

  ملی‌گرایی، مفهومی مدرن و برخاسته از تحولات هویتی دنیای غربی است. این لایه‌ی هویتی جدید به‌مرور و از سویی همراه با توسعه استعمار دول غربی و از سویی دیگر با توسعه دانش غربی بر هویت کشورهای مستعمره مسلط ...  بیشتر ملی‌گرایی، مفهومی مدرن و برخاسته از تحولات هویتی دنیای غربی است. این لایه‌ی هویتی جدید به‌مرور و از سویی همراه با توسعه استعمار دول غربی و از سویی دیگر با توسعه دانش غربی بر هویت کشورهای مستعمره مسلط شد. نظام‌های سیاسی ضعیف و شبه روشنفکران تقلیدی نیز بر پذیرش این هویت جدید در الگوی تقلیدی و تحمیلی بسیار مؤثر شدند. لیک با گذر زمان و مواجهه‌ی جامعه‌ی ایرانی با این لایه‌ی هویتی جدید، شاهد برخورد و میزبانی فعال از طرف مبانی هویتی ایرانیان نسبت به ناسیونالیسم بوده‌ایم و در تطور و تکامل زمانی، ناسیونالیسم در چهارچوب‌های بومی ایرانیان بازتعریف گردید. این بازتعریف از آغاز سده سیزدهم شروع و تا بعد از انقلاب اسلامی تداوم یافت. پژوهش حاضر بر اساس چهارچوب نظری مختار خود، معتقد است که هویت ایرانی دارای سه لایه‌ی ایرانیت، اسلامیت و انقلابی‌گری است. این لایه‌ها به‌مرور در تعادل قرار گرفته و توانست ناسیونالیسم بومی را قوام بخشد. پژوهش، شهید سلیمانی را مصداقی از این تعادل هویتی می‌داند که هم ایرانی بود، هم مسلمان و هم انقلابی. بدین منظور پژوهش بارویکردی کیفی و با بهره‌گیری از روش تاریخی-تطبیقی، قُلل تحولات هویتی سده اخیر را بررسی و این تطور و تکامل را مطالعه کرده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 665.04 K

نقش «جغرافیا» در هویت ایرانِ دوره ساسانی

محسن لطف آبادی

دوره 21، شماره 83 ، مهر 1399، ، صفحه 3-24

چکیده

  در میان مؤلفه‌های هویت ایران دوره ساسانی، یکی از مؤلفه‌های تأثیرگذاری که ساسانیان بر روی آن دست گذاشتند، «جغرافیا» بود که زمینه‌های تمایز ایران را از دیگر جوامع فراهم می‌آورد. دستگاه سیاسی ـ ...  بیشتر در میان مؤلفه‌های هویت ایران دوره ساسانی، یکی از مؤلفه‌های تأثیرگذاری که ساسانیان بر روی آن دست گذاشتند، «جغرافیا» بود که زمینه‌های تمایز ایران را از دیگر جوامع فراهم می‌آورد. دستگاه سیاسی ـ دینی ساسانی که به اهمیت سرزمین و «هویت جغرافیایی» در همبستگی مردم و استحکام نظام سیاسی پی برده بود، اهتمام ویژه‌ای به آن نشان داد. در این راستا در این دوران، نام «ایران» با یک مفهوم سرزمینی ـ مرزی، در برابر اغیار یا «انیران»های دیگر، کاربرد بسیاری یافت و در نوشته‌های برجای مانده از آنها انعکاس بسیاری پیدا کرد. ساسانیان، سرزمین تحت سیطره خود را «ایرانشهر» می‌نامیدند و به انحاء مختلف درصدد صورتبندی و اثبات آن بودند که به موفقیت نیز دست یافتند. هم‌چنین در نیل به این هدف، توجه به امور مرزها افزایش یافت و کارگزاران ساسانی، نظارت دقیقی بر آن داشتند. دوچندان شدن اهمیت منصب «مرزبان» نتیجه چنین دیدگاهی بود. مقاله پیش‌رو، به بررسی هویت جغرافیایی در دوره ساسانی ‌می‌پردازد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 810.94 K

مؤلفه‌‌های هویت ایرانی ـ اسلامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری

عسگر اکبری

دوره 21، شماره 83 ، مهر 1399، ، صفحه 45-64

چکیده

  هویت شناسنامه و اعتبار یک ملت است و از مجموعه‌‌ تعلقات مادی و معنوی شکل گرفته و در جریان‌‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، مذهبی، ملی و... ملت‌‌ها نقش‌‌ سازنده دارد. هویت ملی در جمهوری اسلامی، از عنصر هویتی ...  بیشتر هویت شناسنامه و اعتبار یک ملت است و از مجموعه‌‌ تعلقات مادی و معنوی شکل گرفته و در جریان‌‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، مذهبی، ملی و... ملت‌‌ها نقش‌‌ سازنده دارد. هویت ملی در جمهوری اسلامی، از عنصر هویتی ایرانی و اسلامی برای حفظ منافع ملی، استقلال، آزادی، عدالت اجتماعی، قدرت و امنیت ملی ایجاد شده است. هدف پژوهش حاضر ارزیابی مؤلفه‌‌های هویت ایرانی ـ اسلامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری در دفاع از باورها و ارزش‌‌های ملی در مقابل تهاجم فرهنگی است. در پژوهش حاضر از روش تحلیل محتوا استفاده شده  است. جامعه آماری پژوهش، کلیه‌ی بیانات مقام معظم رهبری درخصوص هویت ایرانی اسلامی از زمان رهبری معظم‌‌له بر جامعه اسلامی است. یافته‌‌ها نشان داد که در بیانات ایشان شاخص راهبردی هویت ایرانی با فراوانی 988 (9/57 درصد)، شاخص هدف زبان و ادبیات فارسی با تعداد 419 (4/42 درصد) بیشترین و میراث فرهنگی با تعداد 99 (10 درصد) کمترین فراوانی را داشته‌‌ است. شاخص راهبردی هویت اسلامی با فراوانی 719 (1/42 درصد)، شاخص هدف هویت رفتاری با تعداد 252 (35 درصد) بیشترین و هویت اعتقادی با تعداد 91 (7/12) کمترین فراوانی را داشته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 753.7 K

واکاوی سیاست‌های پادشاهی هخامنشی در شکل‌گیری و تثبیت هویت ایرانی

علی اصغر میرزایی

دوره 20، شماره 80 ، دی 1398، ، صفحه 157-175

چکیده

  نوشتار حاضر به واکاوی سیاست‌های شاهان هخامنشی در فرایند شکل‌گیری و تثبیت هویت ایرانی در این دوران می‌پردازد و به این پرسش پاسخ می‌دهد که هویت ایرانی در برنامه‌های سیاسی، دینی و فرهنگی پادشاهی هخامنشی ...  بیشتر نوشتار حاضر به واکاوی سیاست‌های شاهان هخامنشی در فرایند شکل‌گیری و تثبیت هویت ایرانی در این دوران می‌پردازد و به این پرسش پاسخ می‌دهد که هویت ایرانی در برنامه‌های سیاسی، دینی و فرهنگی پادشاهی هخامنشی چه جایگاهی داشته است؟ این پژوهش با رویکرد تاریخی، سیاسی و جامعه‌شناسی و براساس روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی نوشته شده ‌است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که ایرانیان مادی و پارسی پس از چیره ساختن عنصر ایرانی بر فلات ایران، هویت ایرانی را در دنیای باستان معرفی و تثبیت کردند. داریوش با بهره‌برداری از فرصت شورش‌های دودمانی پس از مرگ کمبوجیه، کوشید با در پیش گرفتن سه رویکرد هویت‌بخش فرهنگی (زبان آریایی)، سیاسی ـ جغرافیایی (هسته مرکزی سرزمین‌های ایرانی) و دینی (قرار دادن اهورا‌مزدا در مقام خدای آریاییان)، هم میان ایرانی‌ها همبستگی ایجاد کند و هم پیوند آنها با امپراتوری هخامنشی را به منزله‌ی پادشاهی ایرانیان استوارتر سازد. این رویکردها، در ابعاد تاریخی، سیاسی،جغرافیایی، دینی و فرهنگی، به هویت ایرانی تداوم و پویایی بخشید و زمینه ساز مفهوم ایران در معنای سیاسی در دوران ساسانی شد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 621.97 K

بازنمایی هویت ملی ایرانی در بین روشنفکران کُرد کرمانشاهی

ناصر پورحسن؛ روح الله باقرآبادی

دوره 20، شماره 79 ، مهر 1398، ، صفحه 93-114

چکیده

  با توجه به تنوع فرهنگی در ایران و وجود گروه‌های قومی، موضوع هویت ملی که تقویت آن موجب افزایش همبستگی ملی و انسجام اجتماعی می‌شود؛ قابل بررسی است. پرسش این است که «چگونه درکرمانشاه به‌عنوان شهری که ...  بیشتر با توجه به تنوع فرهنگی در ایران و وجود گروه‌های قومی، موضوع هویت ملی که تقویت آن موجب افزایش همبستگی ملی و انسجام اجتماعی می‌شود؛ قابل بررسی است. پرسش این است که «چگونه درکرمانشاه به‌عنوان شهری که بیشترین جمعیت کُرد را در میان شهرهای کردنشین ایران دارد، تاکنون جنبش ناسیونالیستی قومی به وقوع نپیوسته است؟ چارچوب نظری مقاله نمادپردازی قومی تاریخی آنتونی دی اسمیت است که قائل به نقش‌آفرینی نخبگان در بازتفسیر و بازکشف نمادهای هویت ملی در قالب تحلیل دراز مدت تاریخی است. روش استفاده در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده و در جمع‌آوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که نخبگان کرمانشاهی با نمادسازی عناصر هویت ملی موجب بازسازی هویت ملی در کرمانشاه شده و یکی از دلایل شکل نگرفتن جنبش‌های قومی در کرمانشاه بوده‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 349.99 K

هویت ایرانی در آثار منظوم عصر سلجوقی

صالح پرگاری؛ حسین محمدی؛ محسن جعفری

دوره 19، شماره 76 ، دی 1397، ، صفحه 21-36

چکیده

  یکی از منابع مهم شناخت هویت ایرانی، ادبیات فارسی است. در این پژوهش، هویت ایرانی در دیوان شش شاعر برجسته دربار سلجوقیان بزرگ، شامل ادیب صابر ترمذی، ازرقی هروی، انوری، امیرمعزی، عبدالواسع جبلی و لامعی ...  بیشتر یکی از منابع مهم شناخت هویت ایرانی، ادبیات فارسی است. در این پژوهش، هویت ایرانی در دیوان شش شاعر برجسته دربار سلجوقیان بزرگ، شامل ادیب صابر ترمذی، ازرقی هروی، انوری، امیرمعزی، عبدالواسع جبلی و لامعی گرگانی با تأکید بر سه مقوله: 1- کاربرد واژه ایران و عجم 2- توجه به شخصیت‌های اساطیری ایران 3- توجه به جشن‌های ایرانی بررسی شده است. پرسش اصلی این است که این شاعران تا چه میزان به این مؤلفه‌های هویتی توجه داشته‌اند. در این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد واژه ایران هفتاد و شش بار و عجم نود بار در دیوان‌ها آمده است. در این دیوان‌ها از سی و هفت شخصیت اساطیری ایران نام برده شده بود که نام ده شخصیت مهم 515 بار در اشعار آمده ‌بود که نشان از کاربرد گسترده اساطیر ایرانی در شعر شاعران سلجوقی دارد. بررسی جشن‌ها نیز نشان می‌دهد نوروز و مهرگان به گستردگی در دربار سلجوقی برگزار شده است و مهم‌ترین مشوّق قصاید مناسبتی شاهان سلجوقی بوده‌اند با این همه وزیران و دیوانیان ایرانی نیز از سرایش چنین اشعاری حمایت کرده‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 555.7 K

حافظه جمعی و هویت ایرانی

محمدمهدی فرزبد؛ احمد رضایی؛ حیدر جانعلی زاده چوب بستی

دوره 19، شماره 73 ، فروردین 1397، ، صفحه 3-20

چکیده

  هدف اصلی این مقاله، ارائه مدلی تحلیلی از فرآیند ساخت معنای هویت ملی نزد ایرانیان است. فرض اصلی در این مقاله آن است که منبع معنایی هویت ملی را حافظه جمعی شکل می‌دهد، که از طریق ساخت روایت جمعی، انسجام لازم ...  بیشتر هدف اصلی این مقاله، ارائه مدلی تحلیلی از فرآیند ساخت معنای هویت ملی نزد ایرانیان است. فرض اصلی در این مقاله آن است که منبع معنایی هویت ملی را حافظه جمعی شکل می‌دهد، که از طریق ساخت روایت جمعی، انسجام لازم را برای تداوم طی زمان پدید می‌آورد. به این ترتیب، نیروی اجتماعی که فردی ایرانی را به ملت ایران پیوند می‌دهد حافظه جمعی است که در شکل روایت‌های جمعی به هویت ایرانی شکل می‌دهد. برای ساخت مدل نظری تحقیق از تلفیق رویکردهای نظری حافظه جمعی هالبواکس، هویت راویی ریکور و هویت ایرانی اشرف استفاده شد. با کاربست این مدل، افزون بر فهم واقعیت اجتماعی سیر تکوینی هویت ایرانی، تفسیر جدیدی از آخرین یافته‌های تجربی موجود در زمینه احساس هویت ملی در میان ایرانیان به دست آمد. نتایج این تحقیق نشان داد که امروزه در جامعه، معنا و درک مشترک از ایرانی بودن و به عبارتی هویت ایرانی در قالب روایتی تاریخی‌نگر است. در این روایت نمادها، اسطوره‌ها و خاطرات جمعی، به‌عنوان میراث نمادین مردم مناطق مختلف ایران در ساخت هویت ملی مدرن ایرانی بازپیکربندی می‌شوند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 505.93 K

مؤلفه‌های هویت اسلامی و ایرانی در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای

علی مرشدی زاد؛ کاووس احمدلو

دوره 18، شماره 70 ، تیر 1396، ، صفحه 63-76

چکیده

  هویت، سازوکاری است که به‌صورت شکلی از آگاهی متبلور می‌شود و در جامعه، نوعی انسجام و همبستگی ایجاد می‌کند. هویت ملی، مجموعه‌ای از گرایش‌های مثبت نسبت به عوامل و عناصر و الگوهای هویت‌بخش و یکپارچه کننده ...  بیشتر هویت، سازوکاری است که به‌صورت شکلی از آگاهی متبلور می‌شود و در جامعه، نوعی انسجام و همبستگی ایجاد می‌کند. هویت ملی، مجموعه‌ای از گرایش‌های مثبت نسبت به عوامل و عناصر و الگوهای هویت‌بخش و یکپارچه کننده در سطح یک کشور، به‌عنوان یک واحد سیاسی است. هدف این نوشتار شناسایی مؤلفه‌های هویت اسلامی و ایرانی در اندیشه آیت‌الله‌ خامنه‌ای و بررسی چگونگی ارتباط مؤلفه‌ها و هم‌چنین تأثیرات عملی رابطه مؤلفه‌ها در دیدگاه ایشان است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده هویت اسلامی در اندیشه ایشان شامل اعتقادات، ارزش‌های اسلامی، اعیاد اسلامی و مراسم و مناسک اسلامی و مؤلفه‌های هویت ایرانی نیز شامل زبان فارسی، سرزمین، تاریخ، عید نوروز، پوشش و معماری ایرانی است. فراتر از آن، این مؤلفه‌ها در کنار هم و آمیخته و همساز با هم قرار دارند و در ایجاد انسجام در بین اقوام، اقتدار ملی و تشکیل تمدن نوین اسلامی، هر دو بخش را تأثیرگذار می‌دانند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 395.24 K

بازتاب ایده ایرانشهری در تاریخ‌نگاری و دولت‌داری عصر نادرشاه افشار

حسین سیف الدینی

دوره 18، شماره 69 ، فروردین 1396، ، صفحه 3-22

چکیده

  مهم‌ترین ویژگی و وجه ممیزه تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین، استمرار تاریخی آن در ادوار مختلف است. تمدن‌های باستانی مختلفی از آغاز تاریخ تا به امروز وجود داشته‌اند؛ اما کم‌تر تمدنی را می‌توان سراغ داشت که ...  بیشتر مهم‌ترین ویژگی و وجه ممیزه تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین، استمرار تاریخی آن در ادوار مختلف است. تمدن‌های باستانی مختلفی از آغاز تاریخ تا به امروز وجود داشته‌اند؛ اما کم‌تر تمدنی را می‌توان سراغ داشت که به زندگی و پویایی خود از هزاران سال پیش تاکنون ادامه داده باشد. تمدن یونان با تمام عظمت و اهمیت، تنها محدود به یک دوره باستانی شد و سپس از بین رفت و درنهایت به بخشی از امپراتوری‌های دیگر تبدیل شد؛ اما تمدن ایرانی با ماهیت آریایی خود در هر دوره به نحوی زندگی خود را ادامه داده است و به‌رغم این‌که دستخوش تغییراتی شده اما همچنان هسته سخت خود را حفظ کرده است. یکی از دلایل این استمرار تاریخی، سنت دیوانی و دولت‌مداری در ایران بود که همواره از نسلی به نسل دیگر منتقل‌شده و بخش مهمی از ایده ایرانشهری را تشکیل می‌داد. در این نوشتار به چگونگی استمرار ایده ایرانشهر در دوره نادری و با تمرکز بر تاریخ‌نگاری درباری خواهیم پرداخت. بررسی تاریخ درباری با این فرض مورد تأکید است که به نظر می‌رسد این دست از نوشته‌ها، به اراده و سلیقه پادشاه و جریان اصلی قدرت نزدیک‌تر بوده‌اند. پژوهش حاضر با ماهیت بنیادی و روش توصیفی ـ تحلیلی سعی دارد با استفاده از منابع کتابخانه‌ای به این پرسش پاسخ دهد که چه تصوری از ایده ایرانشهری در عصر نادرشاه وجود داشت. نتایج نشان می‌دهد که اندیشه ایرانشهری در ساحت نظر پررنگ بود اما در عمل و حوزه دولتداری و اداره رگه‌های کمرنگی از آن دیده می‌شد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 269.02 K

ساخت و اعتباریابی آزمون تداعی ضمنی برای اندازه‌گیری هویت

مهدی ناظمی؛ عباس ذبیح زاده؛ امیرجلال حاتمی

دوره 18، شماره 69 ، فروردین 1396، ، صفحه 23-40

چکیده

  جامعه‌ی ایرانی در قرن بیستم تصویری از هویت اسلامی، ایرانی و مدرن است. هدف از مطالعه‌ی حاضر ساخت و اعتباریابی آزمون تداعی ضمنی (IAT) برای اندازه‌گیری هویت‌های اسلامی، ایرانی و مدرن است. سؤال اصلی این پژوهش ...  بیشتر جامعه‌ی ایرانی در قرن بیستم تصویری از هویت اسلامی، ایرانی و مدرن است. هدف از مطالعه‌ی حاضر ساخت و اعتباریابی آزمون تداعی ضمنی (IAT) برای اندازه‌گیری هویت‌های اسلامی، ایرانی و مدرن است. سؤال اصلی این پژوهش این است که آیا ابزار طراحی شده از روایی و اعتبار مناسبی برای سنجش هویت‌های اسلامی، ایرانی و مدرن برخوردار است؟ طرح تحقیق این مطالعه از نوع علّی مقایسه‌ای و جامعه‌ی آماری آن دانشجویان 19 تا 30 ساله‌ی دانشگاه‌های شهر تهران است. ابتدا نمونه‌ای متشکل از 100 دانشجو جهت رواسازی آزمون تداعی ضمنی و در گام بعدی نیز 80 دانشجوی دیگر آزمون تداعی ضمنی تهیه شده، مقیاس افسردگی، اضطراب و تنیدگی (DAS-21) و پرسشنامه‌های هویت اسلامی، ایرانی و مدرن را تکمیل کردند. نتایج نشان‌دهنده‌ی روایی بالای آزمون تداعی ضمنی و هم‌چنین پایایی بالای پاسخ شرکت‌کنندگان به این آزمون بود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 506.6 K

هویت ایرانی و سینما؛ بازنمایی هویت ایرانی در فیلم «مادر»

سیدرضا هاشمی زاده؛ علی دلاور؛ افسانه مظفری

دوره 18، شماره 69 ، فروردین 1396، ، صفحه 85-102

چکیده

  هویت یکی از مفاهیم مهم در حوزه‌ی مطالعات فرهنگی و اجتماعی است. هویت ملی، به احساس تعلق به سرزمینِ بزرگتر و در محدوده‌ای خاص می‌پردازد. مقوله‌ی حفظ هویت ملی (و هویت ایرانی) به یکی از مسائل و موضوع‌های ...  بیشتر هویت یکی از مفاهیم مهم در حوزه‌ی مطالعات فرهنگی و اجتماعی است. هویت ملی، به احساس تعلق به سرزمینِ بزرگتر و در محدوده‌ای خاص می‌پردازد. مقوله‌ی حفظ هویت ملی (و هویت ایرانی) به یکی از مسائل و موضوع‌های مهم در حوزه‌ی‌ مطالعات علوم انسانی امروز کشور تبدیل شده است. سینما یک رسانه‌ی تأثیرگذار و محملی مناسب برای بازنمایی هویت ملی در یک جامعه است. این تحقیق در پی آن است که مؤلفه های هویت ملی (هویت ایرانی) را که در فیلم‌های علی حاتمی به‌صورت نشانه‌های گوناگونی بازنمایی شده است، شناسایی و کشف کند. فیلم سینمایی «مادر» به‌عنوان مطالعه‌ی موردی انتخاب شده است. از روش پژوهشی تحلیل نشانه‌شناختی برای تحلیل این فیلم استفاده شده است. مهم‌ترین نتیجه این تحقیق نشان می‌دهد که در فیلم «مادر» مضامین و شاخص‌های سیاسی، اجتماعی، تاریخی و زبانیِ هویت ملی، از طریق رمزگان‌های اجتماعی، فنی و ایدئولوژیکی بازنمایی شده است. سه سبک نشانه‌شناختی مهم که در رمزگان‌های تحلیل شده این فیلم وجود دارد عبارتند از: مادر که در این فیلم القا کننده‌یِ وطن است، بازگشت به اصالت و ادبیات اصیل ایرانی و با هم بودن و زندگی جمعی.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 321.82 K

بازنمایی هویت ایرانی در اندیشه‌ی تاریخ‌نگاری ولی‌قلی شاملو

محمدحسن رازنهان؛ محمد جودکی

دوره 17، شماره 68 ، دی 1395، ، صفحه 59-78

چکیده

  هدف این مقاله بررسی چگونگی بازنمایی انگاره‌های هویت ایرانی در اندیشه‌ی ولی‌قلی شاملو در نگارش کتاب قصص‌الخاقانی است. عرصه‌ی تاریخ‌نگاری محمل مناسبی برای شناختِ برداشت ایرانیان از هویت خود در دوره‌های ...  بیشتر هدف این مقاله بررسی چگونگی بازنمایی انگاره‌های هویت ایرانی در اندیشه‌ی ولی‌قلی شاملو در نگارش کتاب قصص‌الخاقانی است. عرصه‌ی تاریخ‌نگاری محمل مناسبی برای شناختِ برداشت ایرانیان از هویت خود در دوره‌های مختلف است. شاملو روایت‌گر دوره‌ی تثبیت هویت ایرانیان در نیمه‌ی دوم صفویان است. مقاله به دنبال پاسخ‌گویی به این پرسش است که انگار‌ه‌های هویت ایرانی در اندیشه تاریخ‌نگاری شاملو چگونه بازنمایی شده‌اند؟ بدین منظور با روش توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر واکاوی متنِ قصص‌الخاقانی، عناصر هویتی که بر ذهنیتِ شاملو در گزارش رخدادها اثر گذاشته را مورد ارزیابی قرار می‌دهیم. شاملو در روایت رخدادهای تاریخی زمان خود متأثرِ از بافت ِفرهنگی و گفتمان غالب دوره‌ی نگارشِ کتابش، با رجوع به حافظه‌ی جمعی ایرانیان به بازنمایی و ارائه‌ی روایت معناداری ازگزارش تاریخی‌اش دست زده است. حضورِ پررنگ عناصر هویت فرهنگی در متنِ رسمی قصص الخاقانی، پویایی وجوه فرهنگی هویت ایرانی را نشان می‌دهد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 479.24 K

بازنمایی هویت ملی در کتاب‌های فارسی مقطع دبستان

علیرضا ازغندی؛ غلامرضا محمدی مهر

دوره 17، شماره 65 ، فروردین 1395، ، صفحه 39-52

چکیده

  در این مقاله، مؤلفه‌های هویت ایرانی در کتاب‌های فارسی مقطع ابتدایی در سال تحصیلی 94- 1393 بررسی شده‌اند. هدف شناسایی میزان پرداختن به هویت‌ ملی، دینی (اسلامی)، مذهبی (شیعی) و محلی در این کتاب‌ها بوده است. ...  بیشتر در این مقاله، مؤلفه‌های هویت ایرانی در کتاب‌های فارسی مقطع ابتدایی در سال تحصیلی 94- 1393 بررسی شده‌اند. هدف شناسایی میزان پرداختن به هویت‌ ملی، دینی (اسلامی)، مذهبی (شیعی) و محلی در این کتاب‌ها بوده است. روش تحقیق تحلیل محتوا و حجم نمونه 246 مطلب درسی و 518 عکس در کتاب‌های اول تا ششم مقطع ابتدایی‌ است. یافته‌ها نشان می‌دهد که در 61 درصد از کل مطالب و 1/52 درصد عکس‌ها، مؤلفه‌های هویتی وجود دارد. از این میزان در 4/51 درصد مطالب، مؤلفه‌های هویت ملی و در 3/43 درصد مؤلفه‌های هویت دینی (اسلامی) برجستگی داشته‌اند. هم‌چنین 7/50 درصد از عکس‌ها مرتبط با هویت دینی (به ویژه پوشش اسلامی) و 8/34 درصد مرتبط با هویت ملی بوده‌اند. گرچه سطوح هویتی بین هویت‌های خرد و کلان رعایت شده است، ولی پرداختن به هویت محلی بسیار ناچیز است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 251.08 K

احیاء و نوزایی هویت ایرانی؛ بررسی مقایسه‌ای ایران ساسانی و صفوی

حسین سیف الدینی

دوره 16، شماره 63 ، مهر 1394، ، صفحه 3-26

چکیده

  هویت ملی پدید‌ه‌ای مدرن است که در بطن مدرنیته و الزامات جهان جدید پدید آمد. کشورهای تازه تأسیس جهت تداوم بقاء و مشروعیت خود نیاز به تکیه دادن بر پاره‌ای از سنت‌ها و میراث گذشتگان داشتند؛ اما در برخی ...  بیشتر هویت ملی پدید‌ه‌ای مدرن است که در بطن مدرنیته و الزامات جهان جدید پدید آمد. کشورهای تازه تأسیس جهت تداوم بقاء و مشروعیت خود نیاز به تکیه دادن بر پاره‌ای از سنت‌ها و میراث گذشتگان داشتند؛ اما در برخی از جوامع، این هویت و آگاهی ملی صرفاً محصول مدرنیته نبوده، ریشه در گذشته‌های دور دارد. به عبارت دیگر آگاهی به هویت و ملیت، مقدم بر شکل‌گیری جنش‌های «ملیت‌خواه» بود که خواستار «ملت‌سازی» بودند. بررسی دوره‌های ساسانی و صفوی و اقداماتی که در پیشینۀ دولت‌مداری ایران صورت گرفته است، اهمیت زیادی در مطالعات هویتی دارد. این پژوهش سعی دارد با بررسی مدلول‌های هویتی در طول تاریخ ایران نشان دهد که چگونه هویت ایرانی در عصر پیشامدرن شکل و تداوم یافت و به‌عنوان یک میراث به ایران معاصر منتقل شد. مطالعه و بررسی دوره‌های مذکور نشان می‌دهد که هویت ایرانی ارتباط مستقیمی با استقرار دولت‌مداری ایرانی داشته و به هنگام ضعف دولت در کشور، اندیشه هویت در بین نخبگان و دانشمندان استمرار می‌یافت. این تحقیق همچنان نشان می‌دهد که مفهوم وطن به‌عنوان یکی از ارکان هویت از گذشته‌های بسیار دور در اندیشه و سیاست ایران حضور داشت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 297.53 K

هویت ملی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ج.ا.ایران

مهدی رهبری؛ میثم بلباسی؛ سیدمحمدجواد قربی

دوره 16، شماره 61 ، فروردین 1394، ، صفحه 45-66

چکیده

  نظام آموزش و پرورش در هر کشوری یکی از مهم‌ترین ارکان سازندۀ فرهنگ و هویت آن جامعه است، لذا تقویت فرهنگ و هویت ملی، نیازمند تقویت و تحول در نظام آموزش و پرورش است. بنابراین، سؤال اصلی مقاله به این قرار ...  بیشتر نظام آموزش و پرورش در هر کشوری یکی از مهم‌ترین ارکان سازندۀ فرهنگ و هویت آن جامعه است، لذا تقویت فرهنگ و هویت ملی، نیازمند تقویت و تحول در نظام آموزش و پرورش است. بنابراین، سؤال اصلی مقاله به این قرار است که جایگاه هویت ملی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ج.ا.ایران چگونه است؟ دستاوردهای تحقیق نشان از این دارند که هویت ملی ایرانی موجود در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ج.ا.ایران، ترکیبی از سه بُعد هویت اسلامی (توحید، اصول و آموزه‌‌های اسلامی، حیات طیبه، عدالت، مهدویت و انتظار، امر به معروف و نهی از منکر، ولایت فقیه، حجاب)، هویت ایرانی (توسعۀ بومی، وحدت ملی، زبان فارسی، روحیه انقلابی و جهادی، میراث فرهنگی و تمدنی، سرود ملی و پرچم ملی، آمیختگی اسلام و ایران، سرزمین ایران) و هویت متجددانه (فناوری‌های نوین، رسانه، زبان خارجی) می‌باشد که می‌تواند موجبات همبستگی ملی را در میان دانش‌آموزان فراهم نماید که در این میان، لایۀ هویت اسلامی از برجستگی و تاکید بیشتری در این سند برخوردار است. برای پاسخ به سؤال مقاله از روش تحلیل محتوا بهره گرفته می‌شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 232.85 K

جایگاه نقوش برجستة صخره‌ای عهد قاجار در بازیابی هویت ملی ایران

عابد تقوی

دوره 15، شماره 60 ، دی 1393، ، صفحه 161-180

چکیده

  نقوش برجستة صخره‌ای یکی از مهم‌ترین یافته‌های مستند در مطالعات تاریخی و باستان‌شناختی به شمار می‌آیند. ضرورت مطالعة این مدرک باستان‌شناختی، بیشتر به دلیل برخورداری این نقوش از اطلاعات ارزشمند سیاسی، ...  بیشتر نقوش برجستة صخره‌ای یکی از مهم‌ترین یافته‌های مستند در مطالعات تاریخی و باستان‌شناختی به شمار می‌آیند. ضرورت مطالعة این مدرک باستان‌شناختی، بیشتر به دلیل برخورداری این نقوش از اطلاعات ارزشمند سیاسی، اجتماعی و فرهنگی یک دورة تاریخی است که در قالب نقوش و کتیبه‌ها برجای مانده‌اند. نوشتار حاضر می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که عوامل تأثیرگذار بر ایجاد نقوش برجسته و پیامدهای این اقدام شاهانه چه بوده است؟ رویکرد تحقیق، مطالعه تطبیقی و تاریخی است و در چارچوب نظری بر هوّیت فرهنگی ایرانی تاکید شده است و آن را مقوله‌ای تاریخی دانسته است. هم‌چنین در گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه‌ای بهره گرفته شده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد شاهان قاجار با هدف یکپارچگی سیاسی ایران و بقای سلطنت خاندانشان و نیز تجدیدحیات هویت ایرانی، به ایجاد نقوش برجسته در مناطق شمالی، جنوبی و غربی ایران اقدام نمودند. بررسی نقوش برجسته ساسانی و قاجاری نشان می‌دهد که تشابهات موجود بیشتر به مفهوم اقتدارگرایی سیاسی محدود گردیده است. مهم‌ترین وجه افتراق این نقوش، بی‌توجهی به موضوعات مذهبی و مشروعیت دینی است که شاه را فارغ از حمایت نیروهای دینی و به شکلی مستبدانه به نمایش می‌گذارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 7.68 M

هویت مطلوب در بستر الگوی بومی پیشرفت (با رویکردی بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران)

میثم بلباسی؛ شهرام اسفندیار

دوره 14، شماره 56 ، دی 1392، ، صفحه 95-119

چکیده

  در باب الگوهای بدیل پیشرفت کنکاش‌های علمی بسیاری صورت گرفته است، اما یکی از حوزه‌های مغفول، حوزۀ ارتباط وثیق هویت با الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت می‌باشد. از این‌رو، بیان الگویی از هویت متناسب با روح ...  بیشتر در باب الگوهای بدیل پیشرفت کنکاش‌های علمی بسیاری صورت گرفته است، اما یکی از حوزه‌های مغفول، حوزۀ ارتباط وثیق هویت با الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت می‌باشد. از این‌رو، بیان الگویی از هویت متناسب با روح جامعۀ ایرانی که زمینه‌ساز شکل‌گیری هویتی واحد، انسجام ملی و نهایتاً پیشرفت می‌شود، امری ضروری است. با این تفاسیر، سؤال اصلی مقاله این است که الگوی هویتی متناسب با الگوی بومی پیشرفت در قانون اساسی ج.ا.ایران دارای چه ابعاد و شاخص‌هایی است؟ دستاوردهای تحقیق نشان از این دارد که الگوی هویتی مطلوب در قانون اساسی، ترکیبی از سه بُعد هویت اسلامی (با مؤلفه‌هایی چون ضوابط و اصول اسلامی یعنی قرآن و سنت، توسعه و تحکیم برادری اسلامی و تعاون عمومی بین مردم توسط دولت، دین اسلام و مذهب شیعه، توجه به امت اسلامی، اعتقاد به ولایت فقیه) هویت ایرانی (با مؤلفه‌هایی چون آمیختگی اسلام و ایران،زبان مشترک، خط مشترک، پذیرش فرهنگ‌ها ی محلی، پرچم کشور، معتبر شناختن تاریخ هجری شمسی، توجه به میراث فرهنگی و نفایس ملی ایران به عنوان دارایی‌های معنوی ملت، سرزمین مشترک) و هویت مدرن (با مؤلفه‌هایی چون استفاده از علوم و فنون و تجارب پیشرفتۀ بشری، تربیت افراد ماهر برای رسیدن به توسعه و پیشرفت، تقویت روح بررسی،تتبع و ابتکار) می‌باشد که می‌تواند مسیر پیشرفت و تعالی مطلوب را در بستر الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت سرعت بخشد. برای پاسخ به سؤال مقاله از روش تحلیل محتوا بهره گرفته می‌شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 439.96 K

ایلات، طوایف و هویت ایرانی

سیدعطاءالله سینایی

دوره 13، شماره 52 ، دی 1391، ، صفحه 81-106

چکیده

  شواهد تاریخی فراوانی درباره درک هویت ایرانی در میان ایلات و طوایف در دورة قاجار ارائه شده است. ایلات و طوایف ایران از طریق نظام تبادل شفاهی فرهنگی با سنت‌های گوناگون هویت‌بخش ایرانی ارتباط برقرار ‌کرده‌اند. ...  بیشتر شواهد تاریخی فراوانی درباره درک هویت ایرانی در میان ایلات و طوایف در دورة قاجار ارائه شده است. ایلات و طوایف ایران از طریق نظام تبادل شفاهی فرهنگی با سنت‌های گوناگون هویت‌بخش ایرانی ارتباط برقرار ‌کرده‌اند. چنین زمینه‌هایی موجب می‌شد که این جوامع در غیاب ارتش و سازمان نظامی مدرن، مهم‌ترین نیروی سپاهی دفاع از مرزها را شکل دهند؛ اما به‌‌رغم این موضوع، وجود همگرایی درونی در جوامع طوایفی و ایلیاتی، تنوع، تفاوت‌ها و تمایزات میان آنها، فقر فرهنگی و بی‌سوادی فراگیر، مقاومت شدید این جوامع در برابر رویکرد نوسازی حکومت پهلوی و تنش‌های قبیلگی و طایفگی وسیعی که در این خصوص رخ داد، تحلیلگران مسائل هویت را به طرح کردن شواهدی برای تائید این فرضیه تشویق کرد که ایلات و طوایف ایران، نیروهای اجتماعی دولت‌ستیز و ضدملّی‌ و فاقد عنصر آگاهی و علایق هویتی ایرانی بوده‌اند. چنین وضعیتی باعث می‌شود که موضوع رابطة ایلات، طوایف و هویت ایرانی  ما را در برابر این پرسش قرار ‌دهد که آگاهی طوایف و ایلات در دورة قاجاریه، درباره هویت ایرانی خویش چگونه بوده است؟ این پژوهش می‌کوشد از طریق مطالعة تاریخی موضوع پاسخی برای این پرسش بیابد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 323.57 K

تحلیل محتوای هویت ایرانی در داستان سیاوش شاهنامة فردوسی

علی یوسفی؛ سیدمحمدرضا هاشمی؛ غلامرضا صدیق اورعی؛ زهرا بستان

دوره 13، شماره 49 ، فروردین 1391، ، صفحه 87-109

چکیده

  هویت از زمانی شکل می‌گیرد که فرد از خود می‌پرسد «کیستم»؛ بنابراین مسئلة هویت را می‌توان مسئلة «معنا» دانست. در حقیقت انسان با پرسش از «کیستی» به دنبال پی بردن به معنای خود است؛ این معنا ...  بیشتر هویت از زمانی شکل می‌گیرد که فرد از خود می‌پرسد «کیستم»؛ بنابراین مسئلة هویت را می‌توان مسئلة «معنا» دانست. در حقیقت انسان با پرسش از «کیستی» به دنبال پی بردن به معنای خود است؛ این معنا بر مبنای تشابه با آنهایی که مانند فرد هستند و تفاوت از غیر یا دیگرانی که مانند او نیستند شکل می‌گیرد. فارغ از جامعه‌ای خاص چون ایران، «حماسه‌ها و اسطوره‌های ملی» یکی از عناصر مهم هویتی و متمایزکننده جوامع به شمار می‌آیند. شاهنامة فردوسی به‌عنوان شناسنامه ملی جامعة ایرانی و دربردارندة بخش عمده‌ای از اسطوره‌ها، حماسه‌ها و تاریخ جامعة ایران همواره انتقال‌دهندة بخش عمده‌ای از عناصر هویت جامعة ایرانی تا به امروز بوده است. هویت ایرانی به معنای دلبستگی عاطفی و تعهد نسبت به میراث فرهنگی، میراث سیاسی و تبار مشترک ایرانی است. این نوشتار، معنای هویت ایرانی را با استفاده از روش تحلیل محتوا در داستان سیاوش از شاهنامة فردوسی جستجو کرده و به این نتیجه دست یافته است که هویت ایرانی در مقابل انیرانی بازشناسی می‌شود. در این داستان سایر مؤلفه‌های فرهنگی و تبار مشترک در لایه‌های بعدی هویت ایرانی جای می‌گیرند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 252.16 K

هویت ایرانی و تاریخ‌نگاری محلی (از آغاز اسلام تا قرن هفتم هجری)

رضا دهقانی

دوره 12، شماره 48 ، دی 1390، ، صفحه 115-140

چکیده

  مفهوم هویت یکی از پیچیده‌ترین مفاهیم علوم اجتماعی است و طرح مباحثی در باب منشاء و چگونگی پیدایش و تداوم هویت‌های جمعی کلان چون هویت ملی و هویت تاریخی بر گستردگی و پیچیدگی آن افزوده است. لذا در تبیین و ...  بیشتر مفهوم هویت یکی از پیچیده‌ترین مفاهیم علوم اجتماعی است و طرح مباحثی در باب منشاء و چگونگی پیدایش و تداوم هویت‌های جمعی کلان چون هویت ملی و هویت تاریخی بر گستردگی و پیچیدگی آن افزوده است. لذا در تبیین و تحلیل رهیافت‌های جدید هویتی بایسته است نگاه ویژه‌ای به داده‌های تاریخی در تمام شعب آن از جمله تاریخ‌نگاری محلی داشته باشیم. تاریخ‌نگاران محلی در سده‌های نخستین اسلامی با الهام از شاخصه‌های هویت ایرانی و به منظور حراست از میراث‌های منطقه‌ای که برخوردار از علقه‌ها بومی و محلی بود به خلق آثاری در حوزة تواریخ محلی دست زدند که در بسیاری موارد نسبت مستقیم با تاریخ ایران دارد و در نگاهی صورت‌شناسانه به تواریخ محلی طبقاتی، تواریخ محلی مزارات، تواریخ محلی ایلی و غیره قابل تقسیم است. در نوشتار حاضر درصدد این هستیم که با عطف توجه به مسائل نظری هویت به بررسی هویت ایرانی و تاریخ‌نگاری ایرانی بر پایة تاریخ‌نگاشته‌های محلی از ابتدای ظهور اسلام در ایران تا قرن هفتم هجری بپردازیم و ضمن سنجش عناصر هویت‌گرا در این‌گونه تواریخ، از یک‌سو سیر تداوم سرزمینی، سیاسی و فرهنگی ایران را که مهم‌ترین شاخص‌های هویتی آن است بکاویم و از سوی دیگر نقش و جایگاه تاریخ‌نگاری محلی را به عنوان شعبه‌ای مهم در تاریخ‌نگاری ایرانی ـ اسلامی مشخص کنیم.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 251.56 K

تحریف هویت ایرانی خوزستان

اصغر جعفری ولدانی

دوره 12، شماره 47 ، مهر 1390، ، صفحه 3-23

چکیده

  خوزستان از آغاز تاریخ همواره بخشی از سرزمین ایران بوده است. متون تاریخی و جغرافیایی از کهن‌ترین ایام تاکنون تأییدی بر این مسئله است. علاوه بر آن، خوزستان خاستگاه تمدن و فرهنگ ایران‌زمین است. از اواسط ...  بیشتر خوزستان از آغاز تاریخ همواره بخشی از سرزمین ایران بوده است. متون تاریخی و جغرافیایی از کهن‌ترین ایام تاکنون تأییدی بر این مسئله است. علاوه بر آن، خوزستان خاستگاه تمدن و فرهنگ ایران‌زمین است. از اواسط قرن نوزدهم شاهد تلاش‌های بسیاری برای تجزیه این قسمت از سرزمین ایران هستیم ولی این تلاش‌ها تاکنون به نتیجه نرسیده است و مهم‌ترین علت آن هم هویت ایرانی خوزستان بوده است. بر این اساس دشمنان این مرز و بوم، اکنون تلاش‌های خود را متمرکز بر تحریف هویت ایرانی این بخش از سرزمین ایران کرده‌اند. آنها می‌کوشند در قالب فعالیت‌های فرهنگی و در مواردی سیاسی، خطوط تمایز قومی و زبانی را در خوزستان پررنگ کنند. هم‌چنین آنها تلاش می‌کنند به نام تاریخ‌نگاری یا آگاهی‌بخشی، فضا را برای فعالیت‌های خارج از چارچوب هویت ایرانی خوزستان فراهم آورند؛ به همین جهت، در اندیشة «فرهنگ‌سازی»، «تاریخ‌سازی» و «ملت‌سازی» برآمده‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 201.52 K

علل تحول خوشنویسی و پیوند آن با هویت ایرانی در دورة صفوی

فریدون اللهیاری؛ وحید عابدین پور

دوره 11، شماره 43 ، مهر 1389، ، صفحه 159-184

چکیده

  انواع شاخه‌های هنری نظیر نقاشی، معماری، تذهیب، صحافی، منبت‌کاری، معرق و کتاب‌آرایی در طی حکومت تیموریان (912-771ق.) رشد قابل توجهی داشتند. چنان‌که این دوره را، دورة شکوفایی هنر می‌نامند. یکی از این شاخه‌های ...  بیشتر انواع شاخه‌های هنری نظیر نقاشی، معماری، تذهیب، صحافی، منبت‌کاری، معرق و کتاب‌آرایی در طی حکومت تیموریان (912-771ق.) رشد قابل توجهی داشتند. چنان‌که این دوره را، دورة شکوفایی هنر می‌نامند. یکی از این شاخه‌های هنر، خط و خوشنویسی است که در مقاله حاضر سعی شده با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی بر مبنای اسناد و منابع باقی مانده از دورة تیموری و همین‌طور منابع امروزی به آن پرداخته شود. هنر خوشنویسی نیز به واسطه حمایت و علاقمندی شاهزادگان تیموری، سرمایه‌گذاری اقشار بهره‌مند جامعه، بهره‌گیری از تجارب مراکز علمی ـ هنری دوره ایلخانی، و کارکردهای متعدد اداری، فرهنگی و اجتماعی خوشنویسان و کاربردهای متنوع خوشنویسی، از لحاظ روش و رویکرد متحول شد. ضرورت یادگیری آن تبدیل به نوعی فرهنگ در جامعه تیموری گردید. یکی از دستاوردهای مهم این هنر در سدة نهم ق. پیوند آن با هویت ایرانی و مؤلفه‌های تشکیل دهنده آن است. گسترش ادبیات منثور و منظوم فارسی طی قرون هفتم تا نهم ق. یکی از مواردی بود که ایرانیان را نیازمند خطوط مخصوص به خود می‌نمود. ابداع و تکامل خطوط تعلیق، شکسته تعلیق و به‌ویژه نستعلیق در فاصلة قرن هشتم و نهم ق. و پیوند آنان با شاخصه‌های فرهنگی ایرانی و اسلامی نظیر شعر، زبان و ادبیات فارسی، مذهب تشیع (که از قرن دهم به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های هویت ایرانی شناخته شد) و انواع شاخه‌های هنری ـ که رویکرد ایرانی داشتند، ـ باعث شد تا خط و خوشنویسی در این زمان جزء مؤلفه‌های اصلی هویت ایرانی قرار گرفته و در باروری آن نقش مهمی ایفا نماید. چگونگی و علل تحولات این هنر، بررسی نحوة ارتباط آن با هویت ایرانی و کارکردها و موقعیت خوشنویسان در نظام سیاسی و اجتماعی عصر تیموریان، از مواردی است که مقاله حاضر به دنبال دستیابی به آن است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 682.94 K

بررسی میزان توجه به مؤلفه‌های هویت ملی در کتاب‌های درسی دورة راهنمایی

ابراهیم صالحی عمران؛ احمد رضایی؛ کیومرث نیازآذری؛ سیدنعمت الله کمالی کارسالاری

دوره 9، شماره 35 ، مهر 1387، ، صفحه 3-25

چکیده

  پژوهش حاضر با هدف توصیف میزان توجه به مؤلفه‌های هویت ملی در کتاب‌های درسی دورة آموزش راهنمایی ایران انجام شده است. بدین منظور با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوا، سی جلد کتاب درسی دورة آموزش راهنمایی سال ...  بیشتر پژوهش حاضر با هدف توصیف میزان توجه به مؤلفه‌های هویت ملی در کتاب‌های درسی دورة آموزش راهنمایی ایران انجام شده است. بدین منظور با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوا، سی جلد کتاب درسی دورة آموزش راهنمایی سال 87-1386 بررسی و تحلیل شده که شامل 488 درس و 3895 صفحه بوده است. از روش آنتروپی شانون نیز برای تفسیر پیام و پردازش اطلاعات موجود برای به دست آوردن ضریب اهمیت هر یک از مقوله‌های هویت ملی و مقایسة ضرایب اهمیت آن‌ها استفاده شده است. مقوله‌های هویت ملی شامل ارزش‌های باستانی، ارزش‌های دینی ـ مذهبی و ارزش‌های فرهنگ غرب است که هر یک با بهره‌مندی از معیارهای تعریف‌شده بررسی گردیده‌اند. براساس یافته‌های پژوهش، توجه متعادلی به عناصر و مؤلفه‌های هویت ملی نشده است. بیشترین ضریب اهمیت در میان دروس و صفحات کتب درسی این دوره به مقولة دینی ـ مذهبی اختصاص دارد. از مجموع دروس دورة راهنمایی، در 299 درس با 931 صفحه به مقولة دینی و مذهبی، در 96 درس با 161 صفحه به مقوله باستانی و ملی و در 21 درس با 46 صفحه به ارزش‌های فرهنگ غرب توجه شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 335.74 K

هویت ایرانی خوزستان در گسترة تاریخ

اصغر جعفری ولدانی

دوره 9، شماره 35 ، مهر 1387، ، صفحه 73-97

چکیده

  برخی از نویسندگان کشورهای عربی با انتشار نقشه، مقاله و کتاب، نام خوزستان و شهرهای این استان ایران را به عربی تغییر داده، مدعی هستند که خوزستان سرزمینی عربی است. برخی از رهبران کشورهای عربی نیز از این ...  بیشتر برخی از نویسندگان کشورهای عربی با انتشار نقشه، مقاله و کتاب، نام خوزستان و شهرهای این استان ایران را به عربی تغییر داده، مدعی هستند که خوزستان سرزمینی عربی است. برخی از رهبران کشورهای عربی نیز از این ادعا حمایت کرده‌اند. در این مقاله با مراجعه به متون کهن تاریخی نشان داده شده که از سپیده‌دم تاریخ تا کنون، نام این قسمت از سرزمین ایران خوزستان، همواره بخشی از ایران‌زمین بوده است. سپس از مشعشعیان و بنی‌کعب سخن گفته شده که پس از ورود به ایران به مذهب شیعه گرویده، تابعیت ایران را پذیرفتند. آنان تحت تأثیر فرهنگ و تمدن ایرانی قرار گرفته، دست از راهزنی، غارت و کشتار برداشتند. شیوخ آن‌ها نیز به دولت ایران وفادار بوده و از طرف دولت ایران به حکومت مناطقی که در آن ساکن بوده‌اند ـ بخش کوچکی از خوزستان ـ منصوب می‌شدند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 327.16 K

نقش زبان فارسی در گسترش هویت ملی و فرهنگی ایران

مرتضی فلاح

دوره 9، شماره 34 ، تیر 1387، ، صفحه 3-30

چکیده

  ایران به دلیل موقعیت خاص طبیعی، جغرافیایی و سیاسی خود، از سپیده د‌مان تاریخ تاکنون، حوادث پرشماری را از سرگذرانده است. آنچه البته این کشور دیرینه‌سال را در برابر هجوم‌ها و ایلغارها همچنان پابرجا نگه‌داشته، ...  بیشتر ایران به دلیل موقعیت خاص طبیعی، جغرافیایی و سیاسی خود، از سپیده د‌مان تاریخ تاکنون، حوادث پرشماری را از سرگذرانده است. آنچه البته این کشور دیرینه‌سال را در برابر هجوم‌ها و ایلغارها همچنان پابرجا نگه‌داشته، هویت فرهنگی، ملی و ایرانی آن بوده است؛ هویتی که در قالب زبان پارسی بالیده و خود را نموده است. این زبان چه در آن روزگارانی که کورش و داریوش بدان سخن می‌گفتند و منشورها و فرمان‌های خویش را بر پیشانی صخره‌ها و ستون‌ها حک می‌کردند، چه آن زمان که فردوسی بزرگ حماسه سترگ خود را با آن می‌سرود تا علایق ملی و فرهنگی را با آن نیرو بخشد و خودشناسی و خودباوری را به ایرانیان نشان دهد، چه هنگامی که مولوی آفرینندة بزرگ ادب عرفانی ایران و جهان آثار خود را با آن سرود تا اصالت دینی و عرفانی را به مردم بیاموزاند، چه هنگامی که حافظ و سعدی ماندگارترین آثار ادبی خود را با آن نوشتند، همواره نقش اصلی و ویژه‌ای در پایداری و حیات ایرانیان و وحدت ملی ایفا کرده و می‌کند. در حقیقت زبان فارسی همیشه چون حلقه‌ای مرئی و نامرئی، هویت فرهنگی و ملی مردم ایران و اقوام آن را به یکدیگر پیوند داده و همچنان عامل اصلی وحدت ملی ایرانیان است. در این مقاله به نقش شاعران بزرگ زبان فارسی ـ که گاه زبان مادری آنان نیز غیرفارسی است ـ در حفظ و حراست از این میراث پرارج و ماندگار، و تلاش آنان برای پاسداشت هویت ایرانی و زبان فارسی اشاراتی خواهیم داشت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 371.27 K