فصلنامه مطالعات ملی

هویت زبانی؛ بازخوانی روایت کتاب‌های درسی فارسی از شعر فارسی

مریم دانشگر

دوره 24، شماره 95 ، مهر 1402، ، صفحه 87-109

چکیده

  موضوع این مقاله شعر فارسی به‌عنوان بخشی از ادبیات است که مؤلفه‌ای مهم و تأثیرگذار از مؤلفه‌های هویت ملی به‌شمار می‌رود. به سبب ارزش‌های هویتی و فرهنگی شعر و نقش آموزشی آن در زبان‌آموزی و ارتقای مهارت‌های ...  بیشتر موضوع این مقاله شعر فارسی به‌عنوان بخشی از ادبیات است که مؤلفه‌ای مهم و تأثیرگذار از مؤلفه‌های هویت ملی به‌شمار می‌رود. به سبب ارزش‌های هویتی و فرهنگی شعر و نقش آموزشی آن در زبان‌آموزی و ارتقای مهارت‌های زبانی و ادبی و حضور گسترده کتاب‌های درسی در میان کودکان و نوجوانان لازم است برنامه‌ریزی تخصصی در استفاده از شعر فارسی به‌عنوان یک ابزار آموزشی جدی‌تر موردتوجه قرار گیرد. در این مقاله، با طرح پرسش‌هایی از چگونگی حضور شعر و شاعران در کتاب‌های درسی، میزان استفاده از شعر در مقایسه با نثر، شیوه انتخاب اشعار و تأثیر زمان سرایش در گزینش اشعار، به بررسی روایت کتاب‌های درسی از شعر فارسی پرداخته شده است. نمونه آماری منطبق بر جامعه و شامل کتاب‌های فارسی و نگارش دوازده پایه تحصیلی بوده است. نتایج حاصل نشان می‌دهد توجهی تخصصی به کاربرد شعر در کتاب‌های درسی و جایگاه آموزشی آن نشده، کتاب‌ها فاقد الگو و نقشه منطقی است و آنچه اکنون ملاحظه می‌شود، بسندگی لازم متناسب با شأن و ارزش شعر فارسی در کتاب درسی را ندارد؛ ازاین‌رو، پیشنهاد می‌شود نخست برای دوازده پایه تحصیلی نقشه‌ای جامع به‌عنوان راهنمای کاربرد متون ادبی تهیه شود؛ به‌گونه‌ای که گستره آن تمامی حوزه‌های شعر و نثر، کهن و معاصر، ایران و ایران فرهنگی، جد و طنز و مواردی که ازنظر کمّی و کیفی دربرگیرنده حوزه ادبیات باشد را شامل شود. تهیه راهنمای کاربرد متون ادبی، برنامه‌ریزی منطقی و تخصصی در استفاده از ظرفیت ادبیات فارسی را در دو حوزه زبان‌آموزی و مهارت‌آموزی فراهم خواهد کرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.07 M

ابعاد چهارگانه هویت ایرانی در سند دانشگاه اسلامی

خسرو قبادی

دوره 24، شماره 95 ، مهر 1402، ، صفحه 113-143

چکیده

  در پژوهش حاضر میزان توجه به ابعاد چهارگانه هویت ایرانی (دینی، مدرن، ملی، قومی) در «سند دانشگاه اسلامی» بررسی و با یکدیگر مقایسه شده است. مسئله این نوشتار چگونگی قرار گرفتن هویت‌‌‌های چهارگانه ...  بیشتر در پژوهش حاضر میزان توجه به ابعاد چهارگانه هویت ایرانی (دینی، مدرن، ملی، قومی) در «سند دانشگاه اسلامی» بررسی و با یکدیگر مقایسه شده است. مسئله این نوشتار چگونگی قرار گرفتن هویت‌‌‌های چهارگانه یادشده در یک سند حاکمیتی بوده و پرسش اصلی آن است که چه رابطه‌ی ستیز، گریز و پذیرشی میان این چهار لایه هویتی در سند دانشگاه اسلامی برقرار است؟ روش مطالعه مبتنی‌بر تحلیل محتوای کیفی سند از طریق شناسایی واژگان و عبارت‌‌‌های دال بر هویت‌های چهارگانه است. با توجه به دشواری توازن و تعادل هویت‌‌‌های چهارگانه به‌ویژه هویت مدرن و دینی در سند، سیاست‌گذار در برخی فرازهای سند به ابهام و کلی‌گویی دچار شده است؛ اما در برخی از فرازهای دیگر، همنشینی هویت‌‌‌ها طبیعی بوده و تعادل نسبی بین آن‌ها برقرار شده است. هرچند در میان هویت‌‌‌های چهارگانه موجود بیشترین تعارض میان هویت دینی و مدرن اّست؛ اما درمجموع، همنشینی و سازگاری هویت‌‌‌ها در کل سند بیشتر از تعارض‌‌‌هاست.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.19 M

تبیین نوع رابطه هویت ملی و ابعاد آن با ابعاد شخصیت نئو در بین زنان معلم شهر کرمان

زهرا صابر؛ زهره صابرماهانی؛ سینا امینی زاده

دوره 24، شماره 95 ، مهر 1402، ، صفحه 189-207

چکیده

  تحقیق حاضر با عنوان «تبیین نوع رابطه هویت ملی و ابعاد آن با ابعاد شخصیت نئو در بین زنان معلم شهر کرمان» در بین زنان متأهل معلم شهر کرمان با جامعه آماری 5000 نفر صورت گرفته است. هدف از این پژوهش تبیین ...  بیشتر تحقیق حاضر با عنوان «تبیین نوع رابطه هویت ملی و ابعاد آن با ابعاد شخصیت نئو در بین زنان معلم شهر کرمان» در بین زنان متأهل معلم شهر کرمان با جامعه آماری 5000 نفر صورت گرفته است. هدف از این پژوهش تبیین بعد هویت ملی بر ابعاد شخصیت است. حجم نمونه براساس روش خوشه‌ای و بر طبق جدول مورگان 274 نفر برآورد گردید. یافته‌ها نشان می‌دهد هویت ملی با ابعاد شخصیت دارای رابطه معناداری هستند. برای سنجش رابطه از آزمون پیرسون استفاده شده و برای بررسی فرضیه اصلی با عنوان بررسی رابطه هویت ملی با ابعاد شخصیت از معادلات ساختاری استفاده شده است. برازش مدل در حد قابل‌قبول بوده است. نتایج نشان می‌دهد هویت ملی با توجه به ابعاد ارائه‌شده هالت و کیلر (اقتصادی، میراث، اعتقاد، فرهنگی، مذهبی) توان تبیین 63 درصد از ابعاد شخصیت را دارد. بر طبق یافته‌ها متغیر مکنون هویت ملی دارای 79 درصد تأثیر بر روی متغیر مکنون ابعاد شخصیت است. در مدل اندازه‌گیری نیز تمام ابعاد دارای رابطه معنادار قوی با جهت مثبت هستند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.26 M

تجارب زیسته نوجوانان از نقش رسانه‌های سنتی و نوین در هویت ملی

غلامعلی فرج زاده؛ علی جعفری

دوره 24، شماره 94 ، تیر 1402، ، صفحه 35-54

چکیده

  هویت ملی بالاترین و عالی‌ترین سطح هویت جمعـی در داخل هر کشور است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تجارب زیسته نوجوانان از نقش رسانه‌های سنتی و نوین در هویت ملی و به روش پدیدارشناسی بررسی شده است که ازنظر هدف، ...  بیشتر هویت ملی بالاترین و عالی‌ترین سطح هویت جمعـی در داخل هر کشور است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تجارب زیسته نوجوانان از نقش رسانه‌های سنتی و نوین در هویت ملی و به روش پدیدارشناسی بررسی شده است که ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت داده‌ها از نوع کیفی است. جامعه آماری پژوهش تمامی نوجوانان 12 تا 18 سال شهر اردبیل است. حجم نمونه شامل 17 نفر از نوجوانان دانش‌آموز بود که به روش نمونه‌گیری هدفمند و براساس اصل اشباع نظری انتخاب و داده‌ها براساس تحلیل مضمون، تجزیه‌وتحلیل شد. یافته‌ها نشان داد که براساس تجارب زیسته مشارکت‌کنندگان، شکاف بین دانش، نگرش و رفتار نسبت‌به هویت ملی در رسانه‌های سنتی و نوین مشهود بود؛ به‌طوری‌که هویت ملی و ابعاد آن در بین نوجوانانی که رسانه غالب آن‌ها از نوع رسانه‌های نوین است ضعیف‌تر از نوجوانانی است که رسانه غالب آن‌ها از نوع رسانه‌های سنتی است. هویت ملی نوجوانانی که از رسانه‌های سنتی استفاده می‌نمایند، شکل‌یافته‌تر، منسجم‌تر و واقعی‌تر بوده و هویت ملی افرادی که از رسانه‌های نوین استفاده می‌کنند، سیار، ناپایدار و متکثر بوده است؛ هویتی که با توجه به برخی خصوصیات، می‌توان آن را هویت فراملی یا جهانی نامید. نوجوانان با مصرف غالب رسانه‌های سنتی سعی در پاسداشت منابع سنتی هویت ملی داشته‌اند؛ در مقابل، نوجوانان با مصرف غالب رسانه‌های نوین خود را طرفدار هویت جهانی یا جهان‌وطنی بازنمایی می‌کردند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.02 M

الگوی مطلوب بازنمایی هویت ملی در کتب درسی پایه ابتدایی بر اساس الگوی فراشناختی

مجتبی مقصودی؛ محمد مهدی گلشاهی؛ مژگان نیک سیرت فر

دوره 24، شماره 93 ، فروردین 1402، ، صفحه 33-56

چکیده

  آموزش و پرورش یکی از حوزه های زندگی بشر است که با فرهنگ پیوندی عمیق دارد ،بر این اساس مدارس طبق شیوه ها و ارزش های فرهنگی شکل می یابند و در چارچوب برنامه درسی هنجارهای جامعه ای را منعکس می کند که در آن زاده ...  بیشتر آموزش و پرورش یکی از حوزه های زندگی بشر است که با فرهنگ پیوندی عمیق دارد ،بر این اساس مدارس طبق شیوه ها و ارزش های فرهنگی شکل می یابند و در چارچوب برنامه درسی هنجارهای جامعه ای را منعکس می کند که در آن زاده شده اند . آموزش‌وپرورش یکی از حوزه‌های زندگی بشر است که با فرهنگ پیوندی عمیق دارد، بر این اساس مدارس طبق شیوه‌ها و ارزش‌های فرهنگی شکل می‌یابند و در چارچوب برنامه درسی هنجارهای جامعه‌ای را منعکس می‌کنند که در آن زاده شده‌اند. در اینجا آنچه در درجه اول حائز اهمیت است، برنامه‌ی درسی تدوین‌شده در جهت هویت‌سازی و پس‌ازآن شیوه‌ی بازنمایی و تدریس این مفاهیم است که تعیین‌کننده‌ی کارکرد برنامه‌ درسی است. لذا پژوهش حاضر با محور قرار دادن رویکرد پرسش محور (الگوی فراشناختی) به برنامه درسی پایه ابتدایی، به بررسی دو گونه‌ی بازنمایی ذهنی و گزاره‌ای به‌ویژه پرسش‌های کتب درسی پایه ابتدایی می‌پردازد و به این پرسش پاسخ می‌دهد که بازنمایی هویت ملی در کتاب‌های درسی چگونه انجام شده است و الگوی مطلوب بازنمایی هویت ملی در کتب درسی پایه‌ی ابتدایی بر اساس الگوی فراشناختی چگونه است؟ روش مقاله تحلیل محتواست و نگارندگان برای پاسخ به سؤالات پژوهش به بررسی محتوایی در هر دو گونه‌ی بازنمایی ذهنی و گزاره‌ای در پانزده کتاب مقطع ابتدائی شامل فارسی، هدیه‌های آسمانی، تعلیمات اجتماعی در شش‌پایه اول، دوم، سوم، چهارم، پنجم و ششم ابتدایی پرداخته‌اند. یافته‌ها حاکی از آن است که بازنمایی هویت ملی در کتاب‌های درسی نه بر اساس الگوی فراشناختی بلکه بر اساس الگوی احساسی انجام شده است و وجوه شناختی و فراشناختی هویت ملی در کتاب‌های پایه ابتدایی به‌طورجدی مورد غفلت قرار گرفته است

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.28 M

تحلیل رابطه سرمایه اجتماعی با هویت ملی زنان بین 18 تا 50 ساله ساکن شهرکرد

حسین نازک تبار؛ شهرام ملانیا جلودار؛ لیلا ملک پور جونقانی؛ مریم مالمیر

دوره 24، شماره 93 ، فروردین 1402، ، صفحه 131-153

چکیده

  هویت ملی حاصل تعاملات اجتماعی بین افراد است و از عوامل متعددی تأثیر می‌‌پذیرد. یکی از عوامل تأثیرگذار بر شکل‌‌گیری هویت ملی افراد، سرمایه اجتماعی است. هدف پژوهش حاضر، تعیین رابطه بین سرمایه اجتماعی ...  بیشتر هویت ملی حاصل تعاملات اجتماعی بین افراد است و از عوامل متعددی تأثیر می‌‌پذیرد. یکی از عوامل تأثیرگذار بر شکل‌‌گیری هویت ملی افراد، سرمایه اجتماعی است. هدف پژوهش حاضر، تعیین رابطه بین سرمایه اجتماعی با هویت ملی زنان 18 تا 50 ساله ساکن شهرکرد است. روش تحقیق پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسش‌‌نامه محقق ساخته است. جامعه آماری کلیه زنان ١٨ تا ٥٠ ساله ساکن شهرکرد در سال ١٤٠٠ است که بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن ١٣٩٥، تعداد آن‌‌ها 6004 نفر است. حجم نمونه در جامعه آماری شهرکرد با استفاده از فرمول کوکران معادل 364 نفر به دست آمد که برای دقت بیشتر پژوهش تعداد نمونه 500 نفر تعیین شده است. چهارچوب نظری تحقیق ترکیبی از نظریات دورکیم، پاتنام، بوردیو، کلمن و هالپرن در سه بعد اعتماد، مشارکت و تعاملات اجتماعی است. بر اساس یافته‌‌های به‌دست‌آمده، بین سرمایه اجتماعی و هویت ملی رابطه معناداری وجود داشت، همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون چندمتغیره نشان داد که مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی‌‌(اعتماد اجتماعی، مشارکت، تعاملات اجتماعی) درمجموع 59 درصد از تغییرات متغیر وابسته (هویت ملی) را تبیین کردند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.01 M

کتابخانه و هویت‌بخشی

عسگر اکبری

دوره 24، شماره 93 ، فروردین 1402، ، صفحه 157-178

چکیده

  فرهنگ، هویت و شناسنامه‌ی هر ملتی است که ریشه در تاریخ، باورها و آداب‌ورسوم آن دارد. کتابخانه با حفظ و ارائه آثار منابع ارزشمند علمی، فرهنگی، اجتماعی در طول ادوار تاریخ به‌‌عنوان تجلی‌‌گاه هویت فرهنگ ...  بیشتر فرهنگ، هویت و شناسنامه‌ی هر ملتی است که ریشه در تاریخ، باورها و آداب‌ورسوم آن دارد. کتابخانه با حفظ و ارائه آثار منابع ارزشمند علمی، فرهنگی، اجتماعی در طول ادوار تاریخ به‌‌عنوان تجلی‌‌گاه هویت فرهنگ اجتماعی ملی عمل نموده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش کتابخانه در توسعه فرهنگی، انتقال مؤلفه‌های هویت‌‌بخش و تحکیم هویت و فرهنگ اجتماعی و ملی انجام شد. در پژوهش حاضر از روش نظام‌‌مند استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش تعداد 39 سند پژوهش علمی در زمینه نقش کتابخانه‌ در ایجاد فرهنگ و هویت ملی بود که در ارتباط با موضوع پژوهش در پایگاه‌‌های علمی؛ علم‌‌نت، مگیران، نورمگز، پایگاه استنادی جهان اسلام و امرالد منتشر شده بودند. نتایج حاکی از این بود که کتابخانه بخشی از تاریخ معنوی و تمدنی بشر بوده و ردپای آن در گذر زمان از عهد باستان تا عصر حاضر کماکان قابل‌رؤیت است. توسعه‌ی فرهنگی مرهون رشد آگاهی‌‌ها، قابلیت‌‌ها و امکانات برآورده شده از نیازهای مادی و معنوی کتابخانه است که با حفظ آثار مکتوب و سرمایۀ فرهنگی همانند حلقه‌‌های زنجیر نه‌‌تنها هویت نسل‌‌ها را به هم پیوند داده و مانع از گسست هویتی آنان شده بلکه بازتابشگر ضربان قلب هویت فرهنگ اجتماعی و ملی جامعه شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.02 M

بازنمایی هویت ملی و قومی در تلویزیون ملی افغانستان در دوره ریاست جمهوری محمد اشرف غنی

حسین علی علیزاده؛ مهری بهار

دوره 24، شماره 93 ، فروردین 1402، ، صفحه 179-196

چکیده

  در جامعه متکثر قومی افغانستان، رسانه‌های جمعی این کشور بازنمایی‌های گوناگونی از این تکثر ارائه می‌دهند، که در میان آنها شبکه تلویزیونی ملی افغانستان به دلیل ملی بودن جایگاه خاصی دارد. در این مقاله ...  بیشتر در جامعه متکثر قومی افغانستان، رسانه‌های جمعی این کشور بازنمایی‌های گوناگونی از این تکثر ارائه می‌دهند، که در میان آنها شبکه تلویزیونی ملی افغانستان به دلیل ملی بودن جایگاه خاصی دارد. در این مقاله برای فهم نحو‏ه‎ی بازنمایی هویت ملی و قومی، اخبار تلویزیون ملی با روش تحلیل گفتمان تحلیل شده است. ابتدا اخبار این شبکه مورد مشاهده  قرارگرفته و سپس مهم‌ترین سرویس خبری آن انتخاب(سرویس هشت شب) و تحلیل شده است. نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد که تلویزیون ملی افغانستان، بازنمایی هویت ملی و قومی در این کشور را بر مبنای سیاست «یکسان سازی» مطابق با سیاست ملت‌سازی دولت فعلی انجام می‌دهد. این شبکه در راستای همین سیاست، مؤلفه‌های هویتی یک گروه قومی خاص را به‌عنوان مولفه‌های هویت ملی قابل قبول برای همه، بازنمایی می‌کند، یک گروه قومی خاص را بسیار زیاد و دیگر گروه‌های قومی را بسیار کم بازنمایی می‌کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 906 K

تحلیل شبکه‌ای ملی‌گرایی مصرفی (شبکه نگرش ایرانیان به کالای داخلی و خارجی)

حمزه امیری؛ فاطمه باقریان؛ پگاه نجات

دوره 23، شماره 92 ، دی 1401، ، صفحه 63-82

چکیده

  ملی‌گرایی مصرفی در عصر تحولات جهانی ارتباط مستحکمی با هویت ملی دارد. از منظر هویت اجتماعی و مبتنی بر هویت ملی، نگرش ملی‌گرایی مصرفی در راستای حمایت از گروه خودی در برابر دیگران چارچوبی را شکل می‌دهد ...  بیشتر ملی‌گرایی مصرفی در عصر تحولات جهانی ارتباط مستحکمی با هویت ملی دارد. از منظر هویت اجتماعی و مبتنی بر هویت ملی، نگرش ملی‌گرایی مصرفی در راستای حمایت از گروه خودی در برابر دیگران چارچوبی را شکل می‌دهد که در آن فرد به کالای داخلی نگرش مثبت و به کالای خارجی به‌عنوان عامل تهدید اقتصاد ملی نگرش منفی پیدا می‌کند. در این تحقیق ضمن به‌کارگیری روش تحلیل شبکه‌ای نگرش به‌عنوان یک شیوه نوین تحلیل شناختی، عقاید، عواطف و رفتارهای ایرانیان درزمینه ملی‌گرایی مصرفی مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته است. مقیاس ملی‌گرایی مصرفی شارما در نمونه 1004 نفری از سراسر کشور با نمونه‌گیری طبقه‌ای چندمرحله‌ای و به‌وسیله پیمایش تلفنی مطالعه شده و شاخص‌های مرکزیت، بینابینی و توان متغیرها و رابطه آن‌ها باهم در قالب یال‌های شبکه مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفت. سه خوشه (عامل) رفتاری، عاطفی و شناختی در شبکه نگرشی مشاهده شد. تمایل به خرید کالای ایرانی، افتخار به کالای ایرانی و کیفیت کالای ایرانی واجد بالاترین مرکزیت در شبکه نگرشی ملی‌گرایی مصرفی هستند. اثر جنسیت بر روی سازه نگرشی بررسی و شبکه‌های متمایز نگرش مردم به ملی‌گرایی مصرفی براین‌اساس تحلیل شد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.18 M

هویت ملی در میان جامعه اهل‌‌حق شهرستان دلفان

سجاد امیدپور؛ ابوالفضل دلاوری

دوره 23، شماره 92 ، دی 1401، ، صفحه 113-140

چکیده

  تصور رایج این است که صوفیان اصولاً غیرسیاسی هستند و ازجمله گرایش جهان‎وطنی دارند. بر این اساس مفاهیمی چون ملیت و هویت ملی جایگاه قابل‌توجهی در آثار و اندیشه‌‌ها و زندگی روزمره آنان ندارد. این پژوهش، ...  بیشتر تصور رایج این است که صوفیان اصولاً غیرسیاسی هستند و ازجمله گرایش جهان‎وطنی دارند. بر این اساس مفاهیمی چون ملیت و هویت ملی جایگاه قابل‌توجهی در آثار و اندیشه‌‌ها و زندگی روزمره آنان ندارد. این پژوهش، درستی این باور را به پرسش کشیده میزان توجه و گرایش به هویت ملی را در میان پیروان طریقت اهل حق که یکی از گروه‎های با مسلک صوفیانه در ایران است بررسی کرده است. این پژوهش که با استفاده از روش پیمایش در سطح شهرستان دلفان استان لرستان صورت گرفته است نشان می‌‌دهد که پیروان این طریقت به مؤلفه‌های هویت ملی نظیر سرزمین، تاریخ، زبان، ادبیات و مفاخر ملی ایران احساس تعلق شدید دارند و با آن‌ها پیوند عاطفی ژرفی برقرار کرده‌اند. پژوهش همچنین نشان می‌دهد که لزوماً بیشینه بودن میزان آگاهی افراد به هویت طریقتیِ‌شان منجر به کاهش میزان احساس تعلق آنان به هویت ملی نمی‌شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.5 M

بازخوانی مؤلفه‌های هویتی ایران (در تطبیق با عصر صفوی و جمهوری اسلامی)

محمد جلیلی؛ ناصر جمال زاده

دوره 23، شماره 91 ، شهریور 1401، ، صفحه 7-30

چکیده

  در دوران استعمار فرا نو با جهانی‌سازی مفاهیم فرهنگی، کنترل افکار عمومی ملت‌ها با ایجاد برساخت‌های هویتی و مخدوش سازی مزیت‌های نسبی آن‌ها صورت می‌گیرد؛ چراکه تضعیف قدرت تمدنی رقیبان را از طریق تغییر ...  بیشتر در دوران استعمار فرا نو با جهانی‌سازی مفاهیم فرهنگی، کنترل افکار عمومی ملت‌ها با ایجاد برساخت‌های هویتی و مخدوش سازی مزیت‌های نسبی آن‌ها صورت می‌گیرد؛ چراکه تضعیف قدرت تمدنی رقیبان را از طریق تغییر تصور ایشان نسبت به خود دنبال می‌کنند. این پژوهش تلاش دارد تا ضمن معرفی مؤلفه‌های هویتی جغرافیای ایرانی، دو بازه‌ی مهم تاریخ صفوی و جمهوری اسلامی را از حیث بررسی این عناصر، مقایسه کند. هدف از تحقیق، شناسایی خصایل منحصربه‌فرد هویتی و ادراک نحوه تأثیر‌گذاری بر این گزاره‌هاست. مسئله پژوهش نیز بازخوانی میزان توجه به ویژگی‌های هویتی ایرانیان در دو عهد حائز اهمیت تاریخ ملی است. نوع پژوهش، توصیفی تحلیلی، رویکرد آن تطبیقی و فرضیه‎اش رشد عناصر هویتی در طول این دو عصر با سنجش میزان اهتمام جمهوری اسلامی به حفظ و تقویت آن‌هاست. نتایج به‌دست‌آمده در بررسی پانزده مؤلفه: «تاریخ، زبان، جغرافیا، حکومت، سیاست، رهبری، دشمن، اسطوره، آرمان، مذهب، مناسک، مراسم، علم، هنر و اخلاق» نشان می‌دهد که در حیات کوتاه‌مدت جمهوری اسلامی علی‌رغم بروز موانع هویتی اعم از مشکلات داخلی و موانع خارجی در قیاس با عصر حاکمیت صفوی، عناصر بیشتری فعال‌شده و رویکرد منسجم‌تری اتخاذ گردیده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 990.23 K

جایگاه هویت ملی در مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی (مورد مطالعاتی مصوبات 1390 تا 1400)

حمید هوشنگی؛ رضا سلیمی زاده

دوره 23، شماره 91 ، شهریور 1401، ، صفحه 57-80

چکیده

  شورای عالی انقلاب فرهنگی یکی از نهادهای تصمیم‌گیر در جمهوری اسلامی ایران است که بسیاری از تصمیم‌گیری‌های کلان در حوزه فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران متأثر از این شوراست. هویت ملی نیز به‌عنوان یک مقوله ...  بیشتر شورای عالی انقلاب فرهنگی یکی از نهادهای تصمیم‌گیر در جمهوری اسلامی ایران است که بسیاری از تصمیم‌گیری‌های کلان در حوزه فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران متأثر از این شوراست. هویت ملی نیز به‌عنوان یک مقوله فرهنگی و گفتمانی در تصمیمات شورای عالی انقلاب فرهنگی بروز دارد. با توجه به اهمیت هویت ملی، بررسی میزان اهتمام شورای عالی انقلاب فرهنگی به این مقوله ضروری است؛ بنابراین این مقاله تلاش دارد مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی از 1390 تا 1400 را از منظر هویت ملی بررسی نماید. در این تحقیق هویت ملی به هفت بعد اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، سیاسی، سرزمینی، دینی و ادبی و زبانی تقسیم شده است و ابعاد مذکور در مصوبات ردگیری می‌شوند. برای رسیدن به هدف پژوهش نیز از روش الگوی عملیاتی تحلیل گفتمان استفاده شده است. تحلیل مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی از منظر هویت ملی نشان می‌دهد که حفظ همبستگی و انسجام ملی، حاکمیت آموزه‌های قرآنی، گسترش زبان فارسی، احیای حافظه تاریخی، حفظ فرهنگ ایرانی اسلامی، رشد بصیرت سیاسی و جذب نخبگان ذیل محور کلان تمدن اسلامی به هویت ملی ایرانی شکل داده‌اند. همچنین میزان اهتمام شورای عالی انقلاب فرهنگی به همه ابعاد هویت ملی یکسان نبوده است و بعد سرزمینی در کمترین حد و بعد فرهنگی و ادبی و دینی بیشتر از سایر ابعاد موردتوجه بوده‌اند و ابعاد سیاسی، اجتماعی و تاریخی در میانه این بردار قرار دارند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.14 M

مناسبات اقوام در ایران در اندیشه آیت‌‌‌‌الله خامنه‌‌‌‌ای

مهدی مولایی آرانی

دوره 23، شماره 91 ، شهریور 1401، ، صفحه 83-102

چکیده

  یکی از مسائل اصلی در جوامع معاصر، نحوه‌ی همزیستی و مناسبات گروه‌‌‌‌ها و اقوام مختلف در کنار یکدیگر است. این مسئله در جمهوری اسلامی ایران که گروه‌‌‌‌ها و اقوام مختلفی در سالیان و قرون متمادی در آن ...  بیشتر یکی از مسائل اصلی در جوامع معاصر، نحوه‌ی همزیستی و مناسبات گروه‌‌‌‌ها و اقوام مختلف در کنار یکدیگر است. این مسئله در جمهوری اسلامی ایران که گروه‌‌‌‌ها و اقوام مختلفی در سالیان و قرون متمادی در آن زیست کرده‌‌‌‌اند، نیز موردتوجه است. مسئله و سؤال اصلی این مقاله آن است که بر اساس اندیشه‌ی آیت‌‌‌‌الله خامنه‌‌‌‌ای، مناسبات اقوام در ایران و نسبت و رابطه‌ی هویت ملی، قومی و دینی در میان آن‌ها چگونه است؟ برای پاسخ به این سؤال تمامی دیدارهای آیت‌‌‌‌الله خامنه‌‌‌‌ای با مردم و گروه‌‌‌‌های مختلف از استان‌‌‌‌های قومیت‌‌‌‌نشین (جمعاً 97 سخنرانی) با روش تحلیل مضمون موردبررسی قرار گرفته است. چهار مضمون اصلی استخراج‌شده از بیانات ایشان عبارت‌اند از: 1- مبانی و اصول برای همزیستی اقوام، 2- اعتقادات و مناسک دینی، 3- روابط و تعلقات فرهنگی اجتماعی، 4- حفظ سرزمین و پیشرفت و مشارکت سیاسی‌‌‌‌ـ اقتصادی.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 917.6 K

تحلیل و نقد رویکردهای ملی‌‌گرایی و تجزیه‌‌طلبی در نهضت جنگل

عباس پناهی

دوره 23، شماره 91 ، شهریور 1401، ، صفحه 151-169

چکیده

  نهضت ‌‌جنگل در دوران هفت‌‌ساله و حتی طی یک صدسال اخیر همواره با اتهام‌‌های تجزیه‌طلبی، مرکزگریزی، تمرد از دولت مرکزی و نظایر آن مواجه بوده است. در سوی دیگر ماجرا، جنگلی‌‌ها در خاطراتشان و حتی در ...  بیشتر نهضت ‌‌جنگل در دوران هفت‌‌ساله و حتی طی یک صدسال اخیر همواره با اتهام‌‌های تجزیه‌طلبی، مرکزگریزی، تمرد از دولت مرکزی و نظایر آن مواجه بوده است. در سوی دیگر ماجرا، جنگلی‌‌ها در خاطراتشان و حتی در روزنامه ‌‌جنگل تلاش داشتند تا با ارائه دیدگاه‌‌های خود و اساسنامه‌هایی، خود را از این اتهام مُبرا نموده و جنبش را جریانی وطن‌‌گرا بخوانند. در پژوهش حاضر دلایل مطرح‌‌‌‌شدن اتهام تجزیه‌‌طلبی به جنگلی‌‌ها موردبررسی قرار می‌‌گیرد. در پژوهش حاضر با این پرسش محوری مواجهیم که؛ آیا جنگلی‌‌ها در مسیر هویت ملی گام برداشتند، یا تجزیه‌طلبی؟ با توجه به عملکرد، آراء و نظریات جنگلی‌‌ها در منابع و اسناد تاریخی، آیا اقدامات آن‌ها در مسیر هویت ملی تعریف شده و یا این‌‌که کارکردشان در مسیر گسست تاریخی ایران بوده است؟ یافته‌‌های پژوهش نشان می‌‌دهد جنگلی‌‌ها در طول دوران نهضت، به آرمان‌‌های خود که مبتنی بر استقلال ایران، وطن‌‌گرایی و مبارزه با بیگانگان بوده است، وفادار بوده‌‌اند. روش پژوهش پیش رو با استفاده از روش تاریخی، تحلیل محتوا و آرشیوی انجام می‌‌گیرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 756 K

هویت ملی در کتب مطالعات اجتماعی ششم ابتدایی و هفتم متوسطه اول

مرتضی گلشنی؛ عبدالحسین حیدری

دوره 23، شماره 90 ، تیر 1401، ، صفحه 97-118

چکیده

  توجه به هویت ملی دانش‌آموزان، بسیار حائز اهمیت است و یک برنامه کامل و جامع، در این زمینه، موردنیاز است. پژوهش حاضر، باهدف بررسی میزان توجه، به موضوع هویت ملی، در کتب مطالعات اجتماعی پایه‌های ششم ابتدایی ...  بیشتر توجه به هویت ملی دانش‌آموزان، بسیار حائز اهمیت است و یک برنامه کامل و جامع، در این زمینه، موردنیاز است. پژوهش حاضر، باهدف بررسی میزان توجه، به موضوع هویت ملی، در کتب مطالعات اجتماعی پایه‌های ششم ابتدایی و هفتم متوسطه اول، اجرا شد. این پژوهش، توصیفی_تحلیلی بوده و با روش آنتروپی شانون است. جامعه‌آماری، کتب مطالعات اجتماعی پایه‌های ششم ابتدایی و هفتم متوسطه اول، در سال تحصیلی 1401_1400، بود. نمونه‌ آماری نیز، برابر با جامعه ‌آماری، در نظر گرفته شد. همچنین، با استفاده از فهرست وارسی از ابعاد هویت ملی، با 9 بعد و 37 مؤلفه، داده‌ها، جمع‌آوری شدند. نتایج تحلیل محتوای آنتروپی شانون، نشان داد که از بررسی کتب مطالعات اجتماعی پایه‌های ششم ابتدایی و هفتم متوسطه اول، از مجموع 283 واحد شمارش‌شده مربوط به هویت ملی، از کل 1331 واحد گزاره (متون، تصاویر، فعالیت‌ها و پرسش‌های) موجود در جامعه آماری، بعد فرهنگ و میراث فرهنگی با 108 مورد، بیش‌ترین و بعد سیاسی با 5 مورد، کم‌ترین فراوانی را به خود اختصاص دادند. بیش‌ترین ضریب اهمیت نیز با مقدار (179/0)، مربوط به بعد اجتماعی و کم‌ترین ضریب اهمیت با مقدار (112/0) مربوط به بعد ملیت بود. نتایج نشان داد که میزان توجه به ابعاد هویت ملی، در این کتب، متفاوت است و به بعضی ابعاد و مؤلفه‌ها، کم‌توجه شده است. همچنین به ابعاد و مؤلفه‌های هویت ملی در کتب مطالعات اجتماعی پایه‌های ششم ابتدایی و هفتم متوسطه اول، به‌طور متعادل و متوازن اشاره نشده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 999.19 K

تبیین‌ رابطه اثرگذاری عدالت اجتماعی ادراک‌شده بر میزان پایبندی جوانان شهرهای تبریز و بوکان به هویت ملی

ماریا پاشایی؛ محمود علمی؛ داود ابراهیم پور

دوره 23، شماره 89 ، فروردین 1401، ، صفحه 125-144

چکیده

  هویت ملی یکی از مؤلفه‌های بنیادی شکل‌گیری و بقا و انسجام جامعه ملی است. هدف اصلی تحقیق، تعیین رابطه بین پایبندی جوانان شهرهای تبریز و بوکان به هویت ملی با عدالت اجتماعی ادراک‌شده است. روش تحقیق پیمایش ...  بیشتر هویت ملی یکی از مؤلفه‌های بنیادی شکل‌گیری و بقا و انسجام جامعه ملی است. هدف اصلی تحقیق، تعیین رابطه بین پایبندی جوانان شهرهای تبریز و بوکان به هویت ملی با عدالت اجتماعی ادراک‌شده است. روش تحقیق پیمایش و ابزار گردآوری اطلاعات پرسش‌نامه استاندارد فینی و پرسشنامۀ محقق ساخته است. جامعه آماری جوانان شهر تبریز و بوکان است که در شهرهای تبریز و بوکان ساکن بودند. جامعه آماری در شهر تبریز شامل کل جمعیت زن و مرد در بازه سنی 18 تا 29 سال بر اساس سرشماری عمومی سال 95 به تعداد 657668 نفر بود. حجم نمونه در جامعه آماری شهر تبریز با استفاده از فرمول کوکران معادل 384 نفر به دست آمد. جامعه آماری در شهر بوکان شامل کل جمعیت زن و مرد در بازه سنی 18 تا 29 سال بر اساس سرشماری عمومی سال 95 به تعداد 68377 نفر و حجم نمونه 381 نفر بود. حجم نمونه در دو گروه جامعه آماری با استفاده از فرمول کوکران 771 نفر تعیین‌شده بود. بر اساس یافته‌های به‌دست‌آمده، بین عدالت اجتماعی ادراک‌شده و پایبندی به هویت ملی در بین جوانان شهرهای تبریز و بوکان رابطه مثبت معنی‌داری وجود داشت. میزان پایبندی به هویت ملی و میزان عدالت اجتماعی ادراک‌شده در بین جوانان شهر بوکان به‌طور معنی‌داری بیشتر از جوانان شهر تبریز بود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1008.79 K

نقش لُرها در تقویت هویت ملی در عصر پهلوی با تأکید بر مؤلفه زبان فارسی

عزیز فرهادی؛ سیدعطاءالله سینایی؛ حمید احمدی

دوره 22، شماره 88 ، دی 1400، ، صفحه 91-109

چکیده

  پژوهش با تمرکز بر لُرها و ارائه تعریف و تبیین مفهوم هویت ملی، عناصر هویت ملی ایران و دل‌بستگی لُرها نسبت به مؤلفه زبان فارسی در عصر پهلوی (1299 ـ 1357 ه.ش) است. در ایران گروه‌های زبانی گوناگونی زندگی می‌کنند، ...  بیشتر پژوهش با تمرکز بر لُرها و ارائه تعریف و تبیین مفهوم هویت ملی، عناصر هویت ملی ایران و دل‌بستگی لُرها نسبت به مؤلفه زبان فارسی در عصر پهلوی (1299 ـ 1357 ه.ش) است. در ایران گروه‌های زبانی گوناگونی زندگی می‌کنند، این گروه‌ها نقش سازنده و برجسته‌ای در همبستگی و تقویت هویت ملی دارند. لُرها هم ازنظر زبانی و گویش‌های زبانی شباهت زیادی با زبان فارسی دارند و هم ازنظر تاریخی و فرهنگی خودشان را ایرانی می‌دانند. وجود دیدگاه‌هایی مبنی بر ایرانی بودن لُرها، عناصر هویت‌بخش دین اسلام و مذهب تشیع، زبان فارسی، تاریخ و سرزمین ایران باعث شد لُرها نقش فعال و تأثیرگذاری در مسایل گوناگون ایران داشته باشند. لُرها با کارآمدترین ابزارهای زبان فارسی؛ ازجمله شاهکارهای ماندگار فردوسی، سعدی، حافظ، نظامی و مولوی در غنا و گسترش زبان فارسی بعنوان ‌زبانی فراگویشی و تعاملی نقش زیادی در همبستگی ملی داشتند. در عصر پهلوی زبان فارسی به‌عنوان مؤلفه پایدار هویت‌ساز و به‌صورت آگاهانه برای انجام مکاتبات اداری، رسمی و علمی موردتوجه قرار گرفت..پژوهش به بررسی نقش لُرها در استحکام بخشی به وحدت ملی در ایران، می پردازد که در قالب فرضیۀ «لُرها در کنار گویش‌های محلی زبان لُری با بکارگیری زبان فراگویشی فارسی بعنوان زبان رسمی مکاتبات، نظام اداری، آموزشی، زبان آثار و منابع مکتوب ملی و محاوره ای، نقش مؤثری در استحکام وحدت ملی داشته اند.» بنابراین با توجه به ماهیت موضوع، تحقیق از نوع توصیفی ـ تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای، اسنادی و اینترنتی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 976.13 K

بررسی رابطه هویت ملی و رفتار محیط‌زیستی در بین دانشجویان رشته‌های علوم‌انسانی دانشگاه شیراز

اصغر میرفردی؛ درنا سلامتیان

دوره 22، شماره 88 ، دی 1400، ، صفحه 137-159

چکیده

  تخریب محیط‌زیست زندگی بشر را تهدید می‌کند. این مقاله با بهره‌گیری از روش  پیمایشی به بررسی رفتار محیط‌زیستی دانشجویان رشته‌های علوم انسانی دانشگاه شیراز (در سال تحصیلی 99-1398) و رابطه آن با هویت ملی ...  بیشتر تخریب محیط‌زیست زندگی بشر را تهدید می‌کند. این مقاله با بهره‌گیری از روش  پیمایشی به بررسی رفتار محیط‌زیستی دانشجویان رشته‌های علوم انسانی دانشگاه شیراز (در سال تحصیلی 99-1398) و رابطه آن با هویت ملی و ابعاد آن (سرزمینی، سیاسی، تاریخی و فرهنگی) پرداخته است. تعداد 400 نفر به‌عنوان حجم نمونه تعیین و با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای متناسب با حجم نمونه‌ها انتخاب شدند. پرسشنامه رفتار محیط‌زیستی بکار گرفته شده توسط میرفردی و همکاران (1396) و پرسشنامه هویت‌ملی به کار گرفته‌شده توسط میرفردی و ولی نژاد (1397) استفاده شد. برای ارزیابی اعتبار پرسشنامه از اعتبار سازه و صوری و برای تعیین پایایی آن، از هماهنگی درونی ابزار به روش آلفای کرونباخ‌ استفاده شده است. داده‌ها به‌وسیله نرم‌افزار SPSS تجزیه‌وتحلیل شد. یافته‌ها نشان داد که متغیر رفتار محیط‌زیستی با متغیرهای هویت ملی و بعد سیاسی هویت ملّی در سطح 95 درصد و با بعد تاریخی هویت ملّی در سطح 99 درصد رابطه مستقیم و معناداری دارد. همچنین رفتار محیط‌زیستی با توجه به مقطع تحصیلی در سطح 99 درصد دارای تفاوت معناداری بود. متغیرهای مستقل 10 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نمودند. نتیجه اینکه هویت ملی و به‌ویژه بعد تاریخی آن نقش مهمی در رفتار محیط‌زیستی مسئولانه دارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.18 M

بررسی هویت ملی و مدرن دانش‌آموزان شهر سراوان

اسماء پرکی؛ ناصر ناستی زایی

دوره 22، شماره 87 ، مهر 1400، ، صفحه 91-107

چکیده

  این مطالعه با هدف بررسی هویت ملی و مدرن دانش‌آموزان بلوچ شهر سراوان انجام گرفت. روش پژوهش توصیفی‌ـ‌پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش کلیه دانش‌آموزان بلوچ پایه سوم متوسطه دوم شهر سراوان (استان سیستان‌وبلوچستان) ...  بیشتر این مطالعه با هدف بررسی هویت ملی و مدرن دانش‌آموزان بلوچ شهر سراوان انجام گرفت. روش پژوهش توصیفی‌ـ‌پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش کلیه دانش‌آموزان بلوچ پایه سوم متوسطه دوم شهر سراوان (استان سیستان‌وبلوچستان) در سال تحصیلی 1400ـ1399 به حجم 1093 نفر بود. 274 دانش‌آموز به روش نمونه‌گیری تصادفی‌ـطبقه‌ای (برحسب جنسیت و رشته تحصیلی) موردمطالعه قرار گرفت. ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه‌ی ابعاد هویتی (سلگی، اسکندری، دلاور و برجعلی، 1394) بود که به بررسی هویت ملی و مدرن می‌پرداخت. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (تی تک‌نمونه‌ای و تی برای گروه‌های مستقل) با کمک نرم‌افزار SPSS21 استفاده شد. براساس یافته‌ها، وضعیت هویت ملی و هویت مدرن دانش‌آموزان در سطح بالاتر از متوسط قرار داشت. دیگر یافته‌ی این مطالعه نشان داد که دختران در مقایسه با پسران هویت ملی و هویت مدرن بالاتری داشتند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 745.6 K

برساختن هویت ملی در بلژیک؛ سیاست آموزشی در مدارس دوره ابتدایی‌

مائده کریمی؛ حبیب اله فاضلی

دوره 22، شماره 87 ، مهر 1400، ، صفحه 131-158

چکیده

  هویت ملی یکی از ارکان مهم حفظ وحدت و یکپارچگی درون ملت‌هاست که دولت‌ها برای حفظ موجودیت و یکپارچگی کشور موظف‌اند مؤلفه‌های سازنده هویت ملی را در مردم تقویت و بازتولید کنند. یکی از راه‌های آموزش هویت ...  بیشتر هویت ملی یکی از ارکان مهم حفظ وحدت و یکپارچگی درون ملت‌هاست که دولت‌ها برای حفظ موجودیت و یکپارچگی کشور موظف‌اند مؤلفه‌های سازنده هویت ملی را در مردم تقویت و بازتولید کنند. یکی از راه‌های آموزش هویت ملی به دانش‌آموزان، تدوین محتوای آموزشی و کتب درسی مناسب در مدرسه است. اگر هویت ملی را به معنی داشتن احساس تعلق به کشوری که مردم آن زبان، سرزمین، میراث فرهنگی و آداب‌ورسوم، عواطف و خاطرات مشترک، نظام سیاسی و دولت، باورها، سمبل‌ها و قهرمانان ملی مشترک، تاریخ و پیشینه‌ی مشترک، اقتصاد واحد، هنر و ادبیات و حتی دین مشترک دارند، در نظر بگیریم، این احساس تعلق در یک ملت، ایجاد نوعی همبستگی و یکپارچگی می‌کند. در این نوشتار، وجود مؤلفه‌های سازنده هویت ملی، در آموزش‌های رسمی دبستان‌های کشور بلژیک، به‌وسیله تحلیل محتوای مفاد درسی دبستان و پاسخ‌های معلمان و مدیران مقطع ابتدایی به پرسش‌نامه‌ای محتوی ۲۵ سؤال به سه زبان انگلیسی، فرانسوی و هلندی که به ۳۱۴۰ مدرسه ابتدایی در بلژیک ارسال‌شده بود، بررسی می‌شود. تحلیل نتایج نظرسنجی آموزشی و پدیدارشناسی کنش‌های سیاسی و جامعه‌شناختی دولت بلژیک در جامعه نشان می‌دهد که این دولت نه‌تنها نسبت‌به هویت ملی و تحکیم آن بی‌تفاوت نیست، بلکه با برنامه‌ها و سیاست‌های مختلف و متنوعی درصدد تحکیم هویت ملی و ملت‌سازی براساس ارزش‌های تعریف‌شده بلژیکی است. این نوشتار براساس مطالعات کتابخانه‌ای، کسب اطلاعات از طریق پرسش‌نامه و مشاهده مستقیم محیط، با استفاده از روش اسنادی، توصیفی، تحلیل محتوای کیفی و مطالعات میدانی انجام شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 648.64 K

بررسی کارکرد آموزش‌وپرورش در نهادینه‌سازی هویت ملی دانش‌آموزان (در ابعاد سیاسی ـ جغرافیایی و دینی)

سمیرا میرزاپور؛ افسانه زمانی مقدم؛ پریوش جعفری

دوره 22، شماره 86 ، تیر 1400، ، صفحه 27-47

چکیده

  هدف از انجام این تحقیق، بررسی کارکرد آموزش‌وپرورش در نهادینه‌سازی هویت ملی دانش‌آموزان در ابعاد سیاسی ـ جغرافیایی و دینی است. کلیه معلمان، مدیران و معاونان مدارس متوسطه عادی دولتی شهر تهران به تعداد ...  بیشتر هدف از انجام این تحقیق، بررسی کارکرد آموزش‌وپرورش در نهادینه‌سازی هویت ملی دانش‌آموزان در ابعاد سیاسی ـ جغرافیایی و دینی است. کلیه معلمان، مدیران و معاونان مدارس متوسطه عادی دولتی شهر تهران به تعداد 25149 نفر، جامعه آماری این مطالعه را تشکیل می‌دهند. حجم نمونه براساس فرمول کوکران، 378 نفر تعیین شد. برای نمونه‌گیری، شهر تهران به 5 منطقه جغرافیایی تقسیم شده و در هر منطقه نمونه‌گیری به‌صورت خوشه‌ای صورت گرفت. بدین ترتیب 400 پرسشنامه توزیع و جمع‌آوری گردید. ابزار پژوهش عبارت است از دو پرسشنامه محقق ساخته که این ابزار 16 گویه دارد که جمعاً دو بعد سیاسی ـ جغرافیایی و دینی هویت ملی را مورد سنجش قرار می‌دهند. پس از اطمینان از روایی و پایایی مناسب ابزار به روش روایی محتوایی و نیز محاسبه آلفای کرونباخ به میزان 86/0، سؤالات تحقیق با استفاده از آزمون‌های آماری T، تحلیل عاملی و تحلیل شبکه‌ای با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و سوپر دیسیژن تحلیل شدند. آزمون تحلیل عاملی و بارهای عاملی محاسبه شده، نشان‌دهنده کارکرد بالای آموزش‌وپرورش در نهادینه‌سازی هویت ملی دانش‌آموزان در ابعاد مورد مطالعه بود. نتایج دو مؤلفه در بعد سیاسی ـ جغرافیایی و نیز دو مؤلفه در بعد دینی هویت ملی را معرفی کردند که به ترتیب عبارت‌اند از: «سرزمین» و «نظام حاکم» در بعد سیاسی ـ جغرافیایی و نیز «باورها» و «رفتار» در بعد دینی.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.15 M

رابطه بین سرمایه اجتماعی و سبک زندگی با هویت ملی دختران نوجوان شهرستان کرمان

الهام شیردل؛ فاطمه حامی کارگر؛ فاطمه انجم شعاع

دوره 22، شماره 86 ، تیر 1400، ، صفحه 69-87

چکیده

  اعتقادات، احساسات و هویت ملی افراد در طی زندگی به‌خصوص دوران نوجوانی تحت تأثیر شرایط فرهنگی ـ اجتماعی خاصی که فرد در آن زندگی می‌کند شکل می‌گیرد. در ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻘﺶ دو ﻋﺎﻣﻞ سرمایه ...  بیشتر اعتقادات، احساسات و هویت ملی افراد در طی زندگی به‌خصوص دوران نوجوانی تحت تأثیر شرایط فرهنگی ـ اجتماعی خاصی که فرد در آن زندگی می‌کند شکل می‌گیرد. در ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻘﺶ دو ﻋﺎﻣﻞ سرمایه ‌اجتماعی و سبک زندگی در هویت ملی ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻫﺪف از اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﺑﺮرﺳﯽ تأثیر سرمایه اجتماعی بر هویت ملی ﺑﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﯿﺎﻧﺠﯽ سبک زندگی ﺑﻮده اﺳﺖ. نمونه‌ی مورد مطالعه در این پژوهش با استفاده از فرمول کوکران 380 نفر از دختران نوجوان شهرستان کرمان در سال 1398 بوده که به شیوه‌ی نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ای انتخاب شده‌اند. ماهیت این تحقیق کاربردی، روش تحقیق پیمایشی و ابزار آن پرسشنامه است. تحلیل آماری داده‌ﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از نرم‌افزار AMOS و SPSS19 انجام شد. یافته‌های تحقیق ﻧﺸﺎن داد سرمایه‌اجتماعی ﺑﺮ هویت ملی تأثیر ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﺎداری دارد، ﻫﻤ‌‌‌‌‌ﭽﻨﯿﻦ تأثیر ﻧﻘﺶ ﻣﯿﺎﻧﺠﯽ سبک زندگی در راﺑﻄﻪ ﻣﯿﺎن سرمایه‌اجتماعی و هویت ملی ﻣﻮرد ﺗﺎﺋﯿﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و در ﺿﻤﻦ، قوی‌ترین ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮ سبک زندگی و هویت ملی مشاهده ‌شده اﺳﺖ. ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻣﯿﺎﻧﺠﯽ 21 درصد از واریانس متغیر وابسته هویت ملی را تبیین می‌کند. ابعادی از سبک زندگی چون میزان استفاده از رسانه‌های خارجی، شبکه‌های مجازی، سبک‌های فراغتی جدید و مدیریت بدن دارای رابطه منفی با هویت ملی دختران است و از طرفی ابعادی چون میزان استفاده از رسانه‌های داخلی و سبک زندگی دینی دارای رابطه مثبت با هویت ملی دختران است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 877.98 K

بررسی هویت ملی در اشعار کودک و نوجوان (با تکیه ‌بر اشعار ابراهیمی، رحماندوست، شعبانی و کشاورز)

مریم کمالی؛ حسین نوین؛ عسگر صلاحی

دوره 22، شماره 85 ، فروردین 1400، ، صفحه 29-48

چکیده

  شعر کودک و نوجوان ازجمله شعرهای مفهومی است که جهت آموزش و آگاهی مخاطب و بسته به قدرت درک هر یک از رده‌های سنی، در آن مضامین متنوع گنجانده شده است؛ ازجمله‌ی این مضامین، هویت ملی و عناصر آن است. در این مقاله ...  بیشتر شعر کودک و نوجوان ازجمله شعرهای مفهومی است که جهت آموزش و آگاهی مخاطب و بسته به قدرت درک هر یک از رده‌های سنی، در آن مضامین متنوع گنجانده شده است؛ ازجمله‌ی این مضامین، هویت ملی و عناصر آن است. در این مقاله سعی بر آن است تا به روش توصیفی ـ تحلیلی هویت ملی و عناصر آن در اشعار شاعران نامی حوزه‌ی ادبیات کودک و نوجوان؛ جعفر ابراهیمی، مصطفی رحماندوست، اسدالله شعبانی و ناصر کشاورز بررسی و مورد تحلیل قرار گیرد. پرسش اصلی این است که شاعران مذکور چه مؤلفه‌هایی از هویت ملی را در اشعار خود آورده و اهداف معرفتی آنها از ارائه‌ی این مؤلفه‌ها چه بوده است؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که این شاعران با پرداختن به عناصر زبان، دین، سرزمین، فرهنگ و تاریخ، ضمن شناساندن هویت ملی و احیای پایه‌های آن، بسیاری از مسائل ملی چون اهمیت دفاع از هویت ملی، حفظ ارزش‌های ملی، تحریک روحیه‌ی ظلم‌ستیزی و انقلابی، ارزش همبستگی و وحدت، مسؤولیت‌شناسی، ایجاد پیوند فرهنگی بین نسل‌ها، ترویج فرهنگ و هنر ایرانی، عشق به میهن و تلاش برای مصون ماندن کشور از تجاوز دشمن را نیز به نمایش گذاشته‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 297.69 K

تجلی هویت ملی در اشعار فارسی کتیبه‌های دوره صفوی در شهر اصفهان (10 تا 12 هـ.ق)

معصومه پژوهش نیا؛ علی اکبر جعفری

دوره 22، شماره 85 ، فروردین 1400، ، صفحه 49-70

چکیده

  هویت ملی، خودآگاهی مشترک یک ملت است که در عرصه‌های مختلفی چون داستان‌، شعر، موسیقی، نقاشی، خطاطی و معماری نمود پیدا می‌کند. کتیبه‌های شعر فارسی در بناهای تاریخی، که هم‌زمان از چهارعنصر زبان، خط، شعر ...  بیشتر هویت ملی، خودآگاهی مشترک یک ملت است که در عرصه‌های مختلفی چون داستان‌، شعر، موسیقی، نقاشی، خطاطی و معماری نمود پیدا می‌کند. کتیبه‌های شعر فارسی در بناهای تاریخی، که هم‌زمان از چهارعنصر زبان، خط، شعر و معماری بهره می‌برند، جلوه‌ای از هویت ملی را به نمایش می‌گذارند. این پژوهش کوشیده است تا تجلی هویت ملی را در اشعار فارسی کتیبه‌های تاریخی دوره‌ی ‌صفوی در شهر اصفهان مورد بررسی قرار دهد. به همین منظور، تعداد 97 کتیبه شعر فارسی در بناهای تاریخی شهر اصفهان از دوره‌ی‌ صفوی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده از بررسی 457 بیت شعر در کتیبه‌های ذکر شده نشان می‌دهد پرتکرارترین مضامین در کتیبه‌های مورد مطالعه عبارت‌اند از: 1- مضامین دینی 2- مدح شاه 3- ذکر نام و یاد بانی بنا، که به ترتیب به مذهب تشیع، نهاد شاهی و نهاد وقف اشاره دارند و هر یک به ‌نوعی از فراسنجه‌های هویت ملی در دوره‌ی صفوی محسوب می‌شوند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 583.72 K

بررسی رابطه هویت ملی و دینی در بین جامعه زرتشتیان ایران

سعیده مؤیدفر؛ عباس شاهوران

دوره 22، شماره 85 ، فروردین 1400، ، صفحه 91-110

چکیده

  با توجه به دغدغه‌های موجود درخصوص تنوع فرهنگی و مذهبی در جامعه‌ی ایران و پیامدهای ناشی از آن، این پژوهش به بررسی رابطه و نسبت گرایش به هویت ملی و دینی در میان جامعه‌ی زرتشتیان پرداخته است. هویتدینییکیازمهم‌ترینابعادهویت ...  بیشتر با توجه به دغدغه‌های موجود درخصوص تنوع فرهنگی و مذهبی در جامعه‌ی ایران و پیامدهای ناشی از آن، این پژوهش به بررسی رابطه و نسبت گرایش به هویت ملی و دینی در میان جامعه‌ی زرتشتیان پرداخته است. هویتدینییکیازمهم‌ترینابعادهویت بوده که نقش تعیین‌کننده‌ایدرهویت‌یابیافرادایفامی‌کندوتقویتاینبعدازهویتمی‌تواند موجباتقوامسایرابعاد را فراهم آوردوچالشدراینحوزهمی‌تواندزمینه‌سازبحراندرسایرابعادهویت به‌خصوص هویت ملیشود.اینادعامخصوصاًدر جوامعیکهدین رکناساسیآنجامعهراتشکیلمی‌دهدموضوعیتبیشتریدارد. بر این مبنا، این تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی بوده که با روش پیمایشی و استفاده از ابزار پرسشنامه انجام‌گرفته است. جامعه آماری این پژوهش، زرتشتیان استان‌های یزد و فارس بوده‌اند که به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی، تعداد 384 پرسشنامه پر شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که در میان جامعه زرتشتیان میزان گرایش به هویت دینی رابطه‌ی معناداری با میزان گرایش به هویت ملی دارد به‌گونه‌ای که در میان این جامعه همبستگی هویت دینی با ابعاد فرهنگی ـ تاریخی و سیاسی هویت ملی بالاتر بوده ولی میزان همبستگی ابعاد جغرافیایی ـ اجتماعی علیرغم معناداری در سطح کمتری است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 555.11 K